Hiện nay, bên cạnh công tác trưng bày thuần túy, tại Hoa Kỳ, các công trình bảo tàng đóng vai trò mạnh mẽ trong việc tham gia giáo dục các kiến thức lịch sử và khoa học cho cộng đồng, đặc biệt với lứa tuổi thiếu nhi. Nằm trong hệ thống các công trình bảo tàng quốc gia, với một thiết kế nhân văn, Bảo tàng Lịch sử và Khoa học FortWorth (bang Texas, Hoa Kỳ) đã thực sự trở thành một công trình quan trọng tiêu biểu cho hệ thống các công trình bảo tàng nhân văn, phục vụ công tác giáo dục cho trẻ em.
Hiện nay, bên cạnh công tác trưng bày thuần túy, tại Hoa Kỳ, các công trình bảo tàng đóng vai trò mạnh mẽ trong việc tham gia giáo dục các kiến thức lịch sử và khoa học cho cộng đồng, đặc biệt với lứa tuổi thiếu nhi. Nằm trong hệ thống các công trình bảo tàng quốc gia, với một thiết kế nhân văn, Bảo tàng Lịch sử và Khoa học FortWorth (bang Texas, Hoa Kỳ) đã thực sự trở thành một công trình quan trọng tiêu biểu cho hệ thống các công trình bảo tàng nhân văn, phục vụ công tác giáo dục cho trẻ em.
Mặt đứng chính công trình
Cấu trúc mặt bên công trình
Một thiết kế bảo tàng giàu tính nhân văn phục vụ giáo dục trẻ em.
Bảo tàng Khoa học và Lịch sử Fort Worth tọa lạc tại khu văn hóa của thành phố Fort Worth (bang Texas, Hoa Kỳ) được các chuyên gia đánh giá là một trong số các công trình kiến trúc tiêu biểu của thế kỷ 20 bởi tính nhân văn sâu sắc trong ngôn ngữ thiết kế và vai trò giáo dục cho cộng đồng, tương tự như các công trình Bảo tàng Nghệ thuật Kimbell của Louis Kahn, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại của Tadao Ando và Bảo tàng Amon Carter của Phillip Johnson. Bảo tàng Khoa học và Lịch sử Fort Worth lần đầu tiên được xây dựng vào năm 1954, sau đó chính thức hoàn thành vào năm 1955 với cấu trúc vòm lớn có tên gọi Noble Planetarium và tiếp tục được mở rộng phần khán phòng đa năng OMNI vào năm 1983.
Chiếu sáng trang trí mặt tiền công trình về đêm
Phác thảo thiết kế cải tạo công trình
Chi tiết mặt đứng tổng thể hướng bắc và nam
Chi tiết mặt đứng tổng thể phía đông và tây
Yêu cầu đặt ra cho công tác thiết kế trong việc tổ chức kết nối về mặt không gian trưng bày giữa các phần của tổng thể công trình được xem là một thách thức và yêu cầu lớn đặt ra. Thông qua các giải pháp kết nối như trên, khách tham quan có thể truy cập vào tòa nhà mới đi ngang qua quảng trường rợp bóng cây kết nối trực tiếp với lối sảnh chính và cũng có thể đi đến Bảo tàng Cowgirls nằm lân cận do David M. Schwarz thiết kế. Thiết kế cải tạo đã cho phép giữ lại và kết nối các phần công trình cũ với các cấu trúc mới thêm vào thông qua hệ thống trục hành lang kết kết nối có tên gọi Omni Link.
Trang trí tiểu cảnh với cây xanh mặt tiền công trình
Thiết kế khối trung tâm với cấu trúc khối vuông đơn giản
Cây xanh hiện hữu ở mọi phần không gian sân trong
Về kiến trúc, công trình có ngôn ngữ thiết kế hiện đại nhưng thân thiện bởi giải pháp thiết kế, kế thừa tối đa các đặc điểm đặc trưng của kiến trúc bản địa, chủ yếu sử dụng các hình khối cơ bản như tròn và vuông, hạn chế tối đa các chi tiết rườm rà.
Chi tiết mặt tiền công trình với vật liệu gạch ốp
Chi tiết các cửa lấy sáng hạn chế ánh sáng bức xạ trực tiếp
Đặc biệt, các khối công trình cũng sử dụng loại vật liệu gạch nung ở địa phương cho cấu trúc mặt tiền, khiến công trình thực sự hòa nhập với cảnh quan thiên nhiên, gần gũi với mầu sắc và tâm sinh lý người dân. Các cấu trúc kính vòm và phẳng kích thước lớn cũng được thêm vào để làm tăng khả năng chiếu sáng tự nhiên cho công trình nhưng được nghiên cứu tổ chức ở các vị trí rất hạn chế nhằm đảm bảo sự đồng nhất về ngôn ngữ kiến trúc chung.
Ánh sáng chiều từ cấu trúc vòm kính bên trong nội thất
Không gian sảnh chính tầng 1
Không gian sảnh tầng 2
Không gian cầu thang kết nối
Về tổ chức không gian, thiết kế tập trung vào mục tiêu chính hướng đến tính nhân văn sâu sắc, để các không gian bảo tàng không chỉ ấn tượng mà còn phù hợp với tâm sinh lý hoạt động - tham quan của trẻ em, đóng góp cho việc giáo dục khoa học lịch sử cho trẻ em một cách gần gũi và dễ hiểu nhất. Giải pháp quy hoạch và tổ chức không gian hướng đến việc tạo ra các không gian “dễ hiểu - gần gũi” cho trẻ em và dễ dàng cho việc tham quan - khám phá theo nhóm.
Mặt bằng tầng trệt
Mặt bằng tầng 2
Các phần không gian trưng bày chính của bảo tàng luôn được các kiến trúc sư thiết kế là những không gian mở rộng quy mô lớn, nơi trưng bày các hiện vật đồ sộ và ấn tượng như bộ sưu tập khủng long, khu triển lãm khám phá Explora Zone và khu triển lãm năng lượng, khu bảo tàng gia súc Raisers, khu triển lãm tạm thời và triển lãm lịch sử Fort Worth được tích hợp vào không gian lưu thông để cung cấp cho du khách một trải nghiệm độc đáo.
Không gian trưng bày triển lãm chủ đề khủng long thời tiền sử
Không gian trưng bày về thiên văn học cho trẻ em
Không gian trưng bày chủ đề lịch sử chăn nuôi
Ngoài ra, thiết kế còn cải tạo làm mới không gian vòm thiên văn Noble Planetarium đóng vai trò như một không gian kết nối với khu bảo tàng Rattleers. Bên cạnh các khu vực triển lãm, bảo tàng còn bao gồm nhiều các không gian phụ trợ khác như khu vực thương mại, nhà hàng, cửa hàng bán lẻ và không gian sự kiện đặc biệt có thể điều chỉnh cho các chương trình đa dạng. Khu vực văn phòng bao gồm khối văn phòng trường học và văn phòng điều hành.
Hành lang kết nối là nơi trưng bày các hiện vật búp bê sống động và thân thiện với trẻ em
Không gian trưng bày về lịch sử đồ chơi cho trẻ em
Khu bán hàng lưu niệm bên trong bảo tàng
Ở ngay trung tâm, phía trên khu vực quảng trường được thiết kế đóng vai trò là phần không gian mở trung tâm, được đánh dấu vươn cao bởi công trình Tháp đèn lồng mang tính biểu tượng chính, báo hiệu lối vào của bảo tàng. Các phần không gian trưng bày mới bao gồm một số không gian trưng bày chủ đề thành phần được tổ chức có tính tương tác liên hoàn với nhau.
Cấu trúc tháp đèn lồng đóng vai trò điểm nhấn trên cao
Phần không gian trưng bày quan trọng theo chủ đề School Museum - Triển lãm trường học được tổ chức với các yếu tố ấn tượng, mạnh mẽ, có bao gồm cả một số phòng hội thảo tập trung rộng rãi và được chiếu sáng tự nhiên tối đa, giải pháp thiết kế hướng các khung cửa sổ chính ra không gian sân trong. Các không gian triển lãm thực nghiệm khác trong khu trưng bày chủ đề này còn bao gồm: Không gian trưng bày Studio trải nghiệm - Experimental Studios; Không gian trưng bày khám phá - ExploraZone; và một không gian trưng bày Khủng long thời tiền sử ngoài trời - DinoDig.
Không gian phòng hội thảo nhỏ
Khu vực sân chơi ngoài trời cho trẻ em
Trẻ em đến trải nghiệm tại khu vực trưng bày sáng tạo
Để đáp ứng nhiều hơn nữa nhu cầu khám phá - vui chơi cho trẻ em, bên cạnh các khu trưng bày - khu trải nghiệm, quy hoạch tổ chức không gian bảo tàng có khu vui chơ trẻ em trong nhà và các không gian giải trí ngoài trời tiện ích như sân hiên, hồ bơi phản chiếu và sân trong có bóng mát mang đến cơ hội giải trí cho những khách tham quan là trẻ em lứa tuổi mẫu giáo.
Chi tiết thác nhân tạo trong khuôn viên sân trong
Nước là một yếu tố quan trọng được sử dụng như vật liệu trang trí nhân văn cho công trình
Sân giải lao với nước và xây xanh
Hệ thống hiện vật trưng bày giầu tính nhân văn phục vụ giáo dục trẻ em.
Trong hơn 60 năm qua, các chương trình nội dung trưng bày của Bảo tàng Khoa học và Lịch sử Fort Worth luôn là một phần nền tảng cho công tác giáo dục lịch sử và khoa học cho trẻ em ở nhiều lứa tuổi, đặc biệt là lứa tuổi thiếu nhi bên cạnh các trường học. Kể từ khi thành lập vào năm 1949, hơn 200.000 trẻ em đã tham gia vào chương trình độc nhất này, là chương trình đầu tiên tại Hoa Kỳ được Hiệp hội Giáo dục Trẻ em Quốc gia công nhận.
Có tất cả 07 không gian trưng bày thành phần bên trong khuôn viên bảo tàng được thiết kế rất ấn tượng và đặc biệt đề cao tính nhân văn trong giáo dục bao gồm:
- Khu trưng bày Bảo tàng trẻ em Fort Worth, được thiết kế cho trẻ em từ 8 tuổi trở xuống, khuyến khích các cơ hội cho trẻ chơi, biết rằng ở độ tuổi này, trẻ em học qua chơi.
- Khu trưng bày DinoLabs và DinoDig mang đến những câu chuyện hấp dẫn về những con khủng long ở Bắc Texas với sự phát triển đầy đủ các bộ xương khủng long và một địa điểm đào tạo sao chép một khu vực địa chất cổ sinh vật địa phương.
Mẫu vật xương khủng long thời tiền sử trưng bày tại bảo tàng
- Khu trưng bày Bảo tàng gia súc Raisers với cách bài trí "bảo tàng trong một bảo tàng", Bảo tàng gia súc Raisers là một triển lãm 10.000 feet vuông dành riêng để bảo tồn và kỷ niệm lịch sử quan trọng của ngành công nghiệp gia súc.
- Khu trưng bày Energy Blast, thông qua các cuộc triển lãm tương tác, đa phương tiện, và các trạm học tập, Energy Blast sẽ giúp trẻ em đắm mình vào thế giới của năng lượng và các trải nghiệm với nguồn năng lượng thay thế.
Khu vực trưng bày về lịch sử công nghệ khai thác dầu mỏ
Cảnh quan từ không gian trong nhà ra sân trong
- Khu trưng bày Innovation Studios: Innovation Studios nằm ngay gần hành lang trung tâm của bảo tàng. Có 05 không gian nhỏ được gọi là “Inventor”, “Doodler”, “Designer”, “Imaginer” và “Explorer.” bố trí nằm bao quanh Innovation Gallery đóng vai trò như là những không gian học tập linh hoạt, hấp dẫn. Không gian này có tổng diện tích lên tới 6.000 feet vuông dành riêng cho việc hỗ trợ công tác nghiên cứu và tham khảo cho chuyên gia, nhà giáo sinh viên các bậc trên đại học. Không gian Innovation Studios đặt nền tảng cho những cơ hội nuôi dưỡng trí tưởng tượng, sự tò mò và sự sáng tạo của bạn và hỗ trợ giáo dục khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học (STEM).
- Không gian Noble Planetarium với 90 chỗ ngồi mang đến cảm nhận về mô hình vũ trụ. Một video toàn cảnh trình chiếu trên mái vòm quy mô lớn kết hợp với một máy chiếu sao bán cầu sợi quang để cho phép khách tham quan xem và khám phá hơn 7.000 ngôi sao. Planetarium cũng có một khu vực triển lãm cung cấp màn hình lớn với tầm nhìn hướng đến tâm Mặt Trời. Dọc theo các lối đi đường xuống bố trí là nơi cung cấp thông tin mới nhất từ kính viễn vọng Hubble.
- Không gian khán phòng Omni và khu mái vòm IMAX là phần duy nhất của bảo tàng đã không bị phá hủy vào năm 2007, đây là nơi trình chiếu cho khách tham quan các bộ phim tài liệu, cũng như hiển thị các bộ phim dài bao gồm Star Trek, The Hobbit, Skyfall, The Dark Knight, The Dark Knight Rises, Night at Museum, và Polar Express.
Nguyễn Thị Hải Vân