Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Sau khi được nghe giới thiệu tổng quát về nội dung trưng bày của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, 100 em học sinh được chia thành 3 nhóm lần lượt tìm hiểu lịch sử Việt Nam từ thời kỳ nguyên thủy; các nhà nước đầu tiên trong lịch sử Việt Nam, đến các phong trào đấu tranh giành độc lập: khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Khởi nghĩa Lý Bí, Khởi nghĩa Ngô Quyền trên sông Bạch Đằng năm 938, cuộc kháng chiến chống Tống (năm 981) do Lê Hoàn lãnh đạo dưới triều Tiền Lê, cuộc kháng chiến chống Tống (năm 1076 – 1077) do Lý Thường Kiệt lãnh đạo dưới triều Lý, 3 lần kháng chiến chống Nguyên Mông do Hưng đạo đại vương Trần Quốc Tuấn lãnh đạo dưới triều Trần, vv… Được nhìn thấy những công cụ chế tác từ thời ký đồ đá (như rìu, cuốc, xẻng), đồ đồng như rìu, lưỡi cày, trống, thạp hay những vũ khí của người xưa: được nghe những câu chuyện lịch sử sống động gắn với từng hiện vật… giúp các em học sinh hiểu biết sâu sắc vè truyền thống yêu nước và tinh thần quyết chiến quyết thắng của dân tộc ta. Đặc biệt là sự chỉ huy tài tình của Ngô Quyền, Lê Hoàn, Lý Thường Kiệt, Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn với những chiến lược, chiến thuật đúng đắn trong thắng lợi cuộc kháng chiến chống Tống, Nguyên - Mông từ thế kỷ X đến thế kỷ XIII. Đây cũng là những nội dung gắn liền với chương trình học Lịch sử trong SGK của các em học sinh lớp 7.

Học sinh tham gia làm bai thi trắc nghiệm

Trong Giờ học lịch sử lần này, các em được tham quan trưng bày chuyên đề: “Văn hóa trầu cau Việt Nam” khai mạc ngày 24/10/2012. Qua trưng bày giúp các em được tìm hiểu về một phong tục đẹp –tục ăn trầu trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt Nam cùng những giá trị văn hóa của tục ăn trầu ở Việt Nam mà chúng ta cần gìn giữ và phát huy. Trước khi đến Bảo tàng, các em đều đã từng được nghe câu chuyện cổ tích “Sự tích trầu cau” qua lời kể của bà, của mẹ, hay qua sách vở,…Nhưng đến Bảo tàng, các em đã hiểu sâu hơn về tục ăn trầu của người Việt có từ thời Hùng Vương gắn liền với câu chuyện cảm động về tình cảm vợ chồng thủy chung, tình nghĩa anh em gắn bó trong biểu tượng cây cau (người chồng), dây trầu (người vợ) và hòn đá vôi (em chồng) quấn quýt bên nhau. Từ đó ăn trầu đã trở thành một tập quán không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Việt Nam. Trầu cau là lễ vật khởi đầu trong các nghi lễ truyền thống quan trọng như ứng xử, cưới hỏi, tế tự, tang ma, táng tục… Trầu cau là biểu tượng của tình yêu đôi lứa và tình nghĩa vợ chồng, anh em, gia đình hạnh phúc.

'Nghệ nhân" hướng dẫn học sinh têm trầu cánh phượng

Với người Việt Nam, tục ăn trầu phải đủ bộ ba : trầu – cau – vôi. Phải có đầy đủ những vật dụng gắn với việc ăn trầu như: cơi trầu, dao bổ cau, âu đựng trầu, bình vôi, chìa vôi, ống ngoáy, khăn, túi đựng trầu … Tuy nhiên nhiều hiện vật được trưng bày tại chuyên đề “Văn hóa trầu cau Việt Nam” có niên đại từ thời Lý đến thời Nguyễn, với gần 100 hiện vật gồm nhiều lại hình như: bình vôi, ống nhỏ, xà tích, hộp đựng thuốc lào, khay đựng trầu,…với nhiều chất liệu phong phú: gốm, bạc, vàng, pháp lam,…trang trí hoa văn tứ linh, hoa lá, chim thú,… Những bộ vật dụng ăn trầu từ thời Lý đến thời Nguyễn không chỉ phản ánh rõ tục ăn trầu - một nét đẹp của văn hóa truyền thống dân tộc mà nó còn phản ánh tư duy thẩm mỹ, tài năng nghệ thuật của các nghệ nhân qua các thời kỳ.

Học sinh lắng nghe kết quả của cuộc thi

Sau 90 phút tham quan trưng bày, các em học sinh có 15 phút để làm bài thi trắc nghiệm với 15 câu hỏi liên quan đến nội dung bài học, làm bài xong học sinh đổi bài để chấm chéo cho nhau. Sau đó cán bộ phòng Giáo dục, Công chúng giải thích đáp án. Học sinh nào có số điểm cao sẽ được nhận giải thưởng là những món quà lưu niệm tuy nhỏ nhưng ý nghĩa.

Sau phần thi trả lời các câu hỏi trắc nghiệm, các em được tham gia trò chơi thi têm trầu cánh phượng. 100 em học sinh được chia làm 4 nhóm, cùng với 4 “nghệ nhân” têm trầu là các cán bộ phòng Giáo dục, Công chúng. Têm trầu cánh phượng đòi hỏi ở các em sự quan sát tỉ mỉ với đôi bàn tay khéo léo. Các em được hướng dẫn cách têm trầu; dùng dao sắc róc vỏ cau nhưng phải khéo vì chỉ cắt đứt chừng 1/3 vỏ phía dưới, rồi tỉa chũm và tỉa khắc hoa trên phần vỏ xanh còn lại. Quả cau được bổ dọc chia làm 6 phần đều nhau, khi ăn tước bỏ vỏ xanh. Lá trầu được gấp làm hai theo chiều dọc, đưa một nhát dao hơi xéo vào hai bên phiến lá, khoảng từ giữa lá lên phía cuống nhưng không được để đứt. Phần giữa lá, xén bỏ hai bên mép lại cho thẳng như têm trầu ăn thường ngày, phết một chút vôi ở giữa rồi cuộn tròn lại; sau đó dùi một lỗ ở giữa để gài cuống lá vào cho chặt. Hai rẻo lá được cắt gần sát cuống vểnh lên trông như hai cánh con chim phượng. Tham gia trò chơi thi têm trầu, các em rất hào hứng. Tuy nhiên, ban đầu các em tham gia còn vụng về, lóng ngóng nhưng niềm vui thích, sự say mê khám phá, cộng với sự hướng dẫn tỉ mỉ, tận tình của các “nghệ nhân” têm trầu, mỗi em đều đã hoàn thành được tác phẩm nghệ thuật của mình. Đội thắng cuộc là đội têm được nhiều trầu cánh phượng nhất. Ngoài phần thưởng là những miếng trầu cánh phượng làm kỉ niệm các em còn được nhận phần thưởng của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.

Học sinh chăm chú xem "nghệ nhân" têm trầu

Giờ học Lịch sử tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia của học sinh khối 7 Trường Trường THCS Nguyễn Tất Thành, Cầu Giấy, Hà Nội mặc dù ngắn ngủi nhưng đã đem đến cho các em những giây phút thực sự thoải mái, đầy ý nghĩa và bổ ích, giúp các em thêm yêu thích môn lịch sử và hiểu thêm một phong tục truyền thống đẹp trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt Nam – tục ăn trầu.

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia rất mong muốn sẽ được tiếp đón các em học sinh của các trường phổ thống trong và ngoài địa bàn Thành phố Hà Nội tham gia những giờ học lịch sử hấp dẫn và bổ ích khác. (Liên hệ theo số ĐT: 043.9387674; 0438241384).

Minh Huyền