Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Đưa tàu cổ từ đáy biển lên... cạn!

Từ phía bờ cao giáp bãi biển Bình Châu phóng tầm mắt nhìn bao quát từ ghềnh Cả về ghềnh Ráng có thể thấy vòng cung dài gần 5 cây số của vịnh biển này hứng trọn chính diện hướng gió mùa đông bắc, thường xuyên đón những đợt sóng lớn từ biển. Hai đầu vịnh lại là hai bãi đá ngầm, đây có thể là một phần nguyên nhân của những chiếc tàu buôn cổ bị chìm. Ngoài ra việc phát hiện các hiện vật gốm men nâu có dấu hiệu lửa đốt làm chảy men dính liền nhau thành chồng, các phách gỗ tàu cháy sém... cũng là một nguyên nhân khác lý giải một số con tàu đã bị cướp biển đốt cháy.

Phương án "tát biển" tìm tàu của Công ty Đoàn Ánh Dương với hệ thống tường sắt kiểu "lá sen" làm đê vây, hút cạn nước để lộ ra toàn bộ con tàu cổ bị đắm. Ảnh: Trà Giang.

Trò chuyện với chúng tôi về cách triển khai việc trục vớt con tàu Châu Thuận Biển, ông Đoàn Sung cho biết: sau khi ký hợp đồng với địa phương, công ty đã thuê một đơn vị tư vấn khảo sát địa chất địa hình tại tọa độ tàu đắm. Quá trình khảo sát đã bắt gặp nhiều đá mồ côi và đá cuội dưới đáy biển, ảnh hưởng đến giải pháp thi công cọc sắt làm tường vây nên đơn vị thiết kế phải luôn điều chỉnh phương án. Do không thể khoan thăm dò hết cả khu vực được nên nếu gặp đá tảng thì buộc phải chấp nhận làm theo một hệ giằng khác nữa. Cũng may chỉ gặp toàn đá mồ côi. Và dù đã hợp long đê vây bằng bức tường sắt chắc chắn nhưng công ty vẫn chưa thể lường hết được các tình huống. Rất có thể các mạch nước ngầm vẫn phun trào từ đáy biển nên việc hút khô đáy để lộ ra toàn bộ con tàu chưa chắc đã thực hiện được, do đó phải chuẩn bị hai phương án, một là hút khô trơ đáy sau đó cho tàu lộ ra hoặc hút đi một nửa, còn một nửa vẫn lặn. Tuy nhiên mục đích cuối cùng là bảo vệ an toàn cho tàu và hiện vật.

Chúng tôi đã chứng kiến tại hiện trường, vây quanh vị trí tàu đắm là con đê vây bằng cọc thép quây kín theo kiểu tường “lá sen” rộng chừng 300m2. Các cọc thép dài 12m được cắm sâu xuống 8m tính từ đáy biển, tạo thành bờ bao và hút cạn nước cho con tàu dần dần lộ ra. Khi con tàu phát lộ sẽ xả nước để hút cát xung quanh thân tàu, dùng vòi xịt thổi hết cát trên tàu và tiến hành khảo sát, nếu không, cứ leo lên tàu sẽ làm vỡ cổ vật. Hiện trường khai quật sáng 4-6 cho thấy con tàu đã hiện ra với chiều dài từ tấm ván đuôi tàu đến đầu mũi tàu là 25m. Công việc xả cát xung quanh để lộ diện toàn bộ khung thân con tàu vẫn đang khẩn trương tiến hành.

“Chúng tôi quyết tâm thực hiện theo phương pháp này mới có thể bảo vệ được hiện vật và con tàu. Nếu không cứ theo phương án thổi cát cho bày hiện vật ra như đợt đi khảo sát, cứ thổi ra là người dân ập vào giành giật như vậy thì thua. Công tác khảo cổ học dưới nước cũng không thực hiện được, lại ảnh hưởng rất lớn đến di sản. Do đó chọn giải pháp thi công này tuy tốn kém nhưng hiệu quả và sẽ có giá trị to lớn cho việc bảo vệ cổ vật” - ông Đoàn Sung khẳng định về phương án mà công ty ông đang tiến hành.

Ông Đoàn Sung (trái) và thanh gỗ phía mũi con tàu cổ chìm dưới đáy biển đang lộ ra sau khi hút cạn nước. Ảnh: Trà Giang.

Nếu những con tàu cổ được tìm thấy trước đây thường chìm ở độ sâu 30-70m nước, chỉ có thể trục vớt bằng phương pháp thổi cát rồi cho thợ lặn vào các khoang để trục vớt cổ vật lên chứ không thể làm phát lộ được thân tàu thì với phương pháp này, tàu Châu Thuận Biển là con tàu đầu tiên trong lịch sử khai quật tàu cổ bị đắm ở vùng biển Việt Nam được khai quật bằng phương pháp “tát biển tìm tàu” như thế này.

LÊ ĐỨC DỤC - THÁI LỘC

-----------------------------------------------------

Từ việc khai quật tàu cổ trên các vùng biển Việt Nam, giá trị của gốm sứ Việt nhiều thế kỷ trước ngày càng được khẳng định, và sau mỗi chuyến trục vớt, chuyện ăn chia tỉ lệ giá trị cổ vật vẫn là một câu chuyện dài ít người biết rõ.

Kỳ tới: Tàu cổ Cù Lao Chàm - “mỏ cổ vật Việt”