Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Những khám phá khảo cổ học sơ kỳ thời đại đồ sắt ở Nam bộ (2500 - 2000 năm cách ngày nay) đã chứng minh nguồn gốc bản địa của văn hóa Óc Eo. Các di tích này tuy phân bố ở những tiểu vùng sinh thái khác nhau nhưng đều hàm chứa những yếu tố sẽ phát triển thành đặc trưng của văn hóa Óc Eo, mà biểu hiện rõ ràng nhất là trong đồ gốm. Ngoài ra, đóng góp không nhỏ vào sự hình thành nền văn hóa này là những yếu tố văn hoá Sa Huỳnh ở cực Nam Trung Bộ và nhiều yếu tố ngoại sinh khác, mà điển hình là tiếp xúc, trao đổi và tiếp biến với văn hoá Ấn Độ…

Đã từ lâu, một cuộc trưng bày về cổ vật văn hóa Óc Eo trở thành một yêu cầu bức thiết không chỉ của những người quan tâm đến văn hóa Óc Eo mà còn là của đại đa số khách tham quan trong việc tìm hiểu một số đặc trưng của nền văn hóa này; giúp họ thấy được giá trị nhiều mặt của các cổ vật trưng bày, góp phần vào việc tìm hiểu sâu sắc hơn lịch sử Việt Nam; hình thàng ý thức trong việc bảo vệ di sản văn hóa dân tộc.

Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó, Bảo tàng Lịch sử Quốc Gia tổ chức một cuộc trưng bày chuyên đề có quy mô rộng rãi: Văn hóa Óc Eo - Phù Nam.

Cổ vật phục vụ cho trưng bày rất đa dạng với khoảng 100 hiện vật được trưng bày theo sưu tập loại hình, chất liệu, niên đại. Các hiện vật được chia thành 3 nhóm:

Nhóm hiện vật thứ nhất là: Đồ gốm

Đồ gốm hiện diện trong hầu hết các di tích và là loại hình hiện vật thể hiện truyền thống bản địa rõ ràng nhất, bao gồm ba loại hình chính là đồ gia dụng, công cụ lao động và trang trí kiến trúc. Sản phẩm phổ biến là đồ gốm gia dụng như bình, hũ, nồi, nắp, bát, cốc, chai… trong đó loại hình đặc trưng nhất là bếp lò, vật dụng quen thuộc và thiết yếu của cư dân vùng sông nước. Vật liệu xây dựng và phù điêu trang trí kiến trúc bằng đất nung cũng là những di vật chủ yếu trong các di tích kiến trúc đền tháp của văn hóa Óc Eo.

Nhóm hiện vật thứ hai là: Đồ trang sức và những hiện vật bằng kim loại

Đồ trang sức Óc Eo gồm nhiều loại hình như vòng, nhẫn, bông tai, dây chuyền, hạt chuỗi… được chế tác từ các loại chất liệu quý như vàng, đá ngọc, mã não, thạch anh, thuỷ tinh… với nhiều màu sắc, kích cỡ, hình dáng khác nhau. Đáng chú ý là các lá vàng dập nổi, chạm khắc tạo hình hoa văn trang trí và chữ Phạn cổ. Ngoài ra còn có những con dấu, mặt nhẫn khắc hình người, động vật và các loại tiền vàng, bạc, hợp kim thiếc…

Nhóm hiện vật thứ ba là: Nhóm tượng thờ Phật giáo và Hindu

Tượng thờ Hindu giáo và Phật giáo bằng đá và bằng gỗ, một số ít bằng đồng, được tìm thấy trong nhiều di tích và rải rác trên khắp vùng Nam bộ. Giai đoạn phát triển rực rỡ nhất của nghệ thuật điêu khắc Hindu giáo và Phật giáo ở đây là từ thế kỷ V đến thế kỷ VII. Phong cách điêu khắc vừa phản ánh rõ nguồn gốc ảnh hưởng từ nghệ thuật Ấn Độ, vừa thể hiện xu hướng bản địa hóa. Truyền thống nghệ thuật này còn được duy trì và phát triển trong giai đoạn sau, từ thế kỷ VIII trở đi, mà nhiều nhà nghiên cứu tạm gọi là giai đoạn hậu Óc Eo.

Phòng trưng bày Văn hóa Óc Eo - Phù Nam được khai mạc vào ngày 25/07/2012 tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, số 01 Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia xin trân trọng giới thiệu!

Lê Khiêm