Ấp Bắc là một ấp nhỏ chưa đầy 600 dân thuộc xã Tân Phú, quận Cai Lậy (cách thị xã Mỹ Tho 15 km), Định Tường (nay là huyện Cai Lậy, Tiền Giang).
Phát hiện một lực lượng chủ lực của ta di chuyển về Ấp Bắc để chuẩn bị tấn công ấp chiến lược Giồng Dứa (nay thuộc xã Long Định, huyện Châu Thành, Tiền Giang), ngày 2/1/1963, địch huy động 2000 quân gồm 3 tiểu đoàn của sư đoàn 7 bộ binh, một chiến đoàn Bảo an tỉnh Định Tường, một tiểu đoàn dù thuộc lực lượng tổng trù bị chiến lược của Bộ Tổng Tham mưu quân đội Sài Gòn, một số đại đội biệt kích, dân vệ, 3 tàu chiến, 1 chi đoàn xe thiết giáp M.113 (13 xe), 15 máy bay trực thăng đổ quân, 5 máy bay trực thăng chiến đấu, 8 máy bay ném bom, 7 máy bay vận tải, 4 máy bay thám thính L.19, 10 khẩu pháo hạng nặng đặt dưới sự chỉ huy của thiếu tướng Mỹ R. Yor- Tư lệnh dã chiến của cơ quan nghiên cứu và phát triển của BCH quân sự Mỹ ở miền Nam Việt Nam mở cuộc càn quét mang tên “Đức Thắng 1/63” vào Ấp Bắc. Lực lượng của ta ở đây gồm một tiểu đoàn ghép hoàn chỉnh, gồm một đại đội chủ lực Quân khu VIII (D. 261), một đại đội bộ đội địa phương Mỹ Tho, một trung đội địa phương quận Châu Thành, một trung đội công binh tỉnh và du kích 3 xã Tân Phú, Tân Hội, Điềm Hy (khoảng 350 người).
Quân đội VNCH với chiến thuật “Trực thăng vận” và “Thiết xa vận” (Ảnh minh họa)
Trận đánh diễn ra suốt từ 6 giờ sáng đến 8 giờ tối, địch cho máy bay, pháo trút hàng chục tấn bom và khoảng 1000 quả đại bác vào Âp Bắc. Quân Giải phóng đã áp dụng nhiều chiến thuật chiến đấu dũng cảm như: ngắm bắn xạ thủ súng máy hoặc người lái xe thiết giáp M.113 qua khe ngắm, những chiến sĩ khác tiếp cận gần rồi ném lựu đạn lên nóc xe, đợi máy bay trực thăng bay xuống thấp đổ quân mới khai hỏa. Cuộc giao tranh ác liệt suốt một ngày, quân giải phóng đã đẩy lùi 5 đợt tấn công với nhiều kỹ thuật tác chiến như “trực thăng vận”, “thiết xa vận”, “bủa lưới phóng lao”… từ nhiều hướng, kể cả đổ bộ đường không bằng lính nhảy dù của quân đội VNCH. Trận đánh kết thúc lúc 20h cùng ngày, quân giải phóng rút về hướng Đồng Tháp Mười. Du kích về trú ẩn trong những rừng dừa lân cận. Đến sáng 3/1/1963 quân ta rút về vị trí tập kết an toàn.
Trực thăng của Mỹ - Ngụy bị quân giải phóng bắn rơi trong trận Ấp Bắc
Tổng kết trong trận Ấp Bắc, ta loại khỏi vòng chiến đấu 450 tên, trong đó có 19 cố vấn và phi công Mỹ, bắn cháy 3 xe M.113, bắn rơi và bắn hỏng 13 trực thăng, bên ta 18 chiến sĩ hy sinh và 39 người bị thương. Một cố vấn Mỹ là John Paul Vann đã nhận xét về trận chiến này: “Họ (quân Giải phóng) thật dũng cảm, họ đã cho chúng ta một hình ảnh đẹp về bản thân họ ngày hôm nay”; còn nhà báo Neil Sheehan, phóng viên hãng UPI và tờ Thời báo (Mỹ) viết “Họ đã làm được nhiều hơn việc thắng một trận, mang về một thắng lợi theo kiểu Việt Nam, cũng như tổ tiên họ đã làm từ nhiều thế kỷ. Họ đã chiến thắng quân địch mạnh hơn họ…”
Tượng đài Chiến thắng Ấp Bắc tại xã Tân Phú, huyện Cai Lậy, Tiền Giang
Rất nhiều cựu chiến binh đã từng tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước khi nói về trận Ấp Bắc đã cho biết, khi Mỹ - Ngụy thực hiện chiến lược “Chiến tranh Đặc biệt” với các con át chủ bài là “Trực thăng vận”, “Thiết xa vận”…nhằm tiêu diệt bộ đội và du kích của ta, trong thời gian đầu các chiến thuật này của quân đội VNCH đã gây không ít khó khăn cho quân Giải phóng, nhưng sau trận Ấp Bắc với cách đánh mưu lược của bộ đội ta đã làm phá sản hoàn toàn các chiến thuật trên của địch.
Hoàng Ngọc Chính- Chu Văn Lộc (Tổng hợp)