Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Sau khi giành thắng lợi vẻ vang trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 và lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhân dân Việt Nam thiết tha mong muốn có cuộc sống hòa bình để khôi phục, xây dựng đất nước, xây dựng cuộc sống ấm no và hạnh phúc, sau khi phải chịu nhiều mất mát đau thương do đế quốc và phong kiến tay sai gây nên. Vì vậy trước những hành động gây hấn của thực dân Pháp, Chính phủ và nhân dân ta đã có những nhân nhượng cần thiết để tránh cho dân tộc ta một cuộc chiến tranh, song “Chúng ta càng nhân nhượng thực dân Pháp càng lấn tới vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa”. Bởi vậy, cuộc kháng chiến toàn quốc đã bùng nổ bằng quyết tâm sắt đá của nhân dân ta bảo vệ nền độc lập thiêng liêng mà chúng ta vừa giành lại được.

Đáp lời kêu gọi cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh, theo đường lối kháng chiến đúng đắn của Đảng, nhân dân Hà Nội và nhân dân cả nước đã nhất tề đứng dậy đánh giặc.

Các chiến sĩ trận địa Pháo đài Láng (Hà Nội) chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu, 12-1946.

20h ngày 19-12-1946, công nhân Nhà máy Điện phá máy, đèn trong thành phố phụt tắt; từ các Pháo đài Láng, Xuân Tảo, Xuân Canh, Đào Xuyên, pháo binh ta nã đạn vào các vị trí giặc ở trong thành. Đó là hiệu lệnh chiến đấu, báo hiệu cuộc kháng chiến của nhân dân Hà Nội, của toàn quốc bắt đầu.

Chướng ngại vật được dựng lên cuối phố Huyền Trân Công Chúa, Hà Nội, 12-1946.

Cả Hà Nội đã anh dũng đứng lên kháng chiến. Các lực lượng vệ quốc đoàn, công an, tự vệ đồng loạt tiến công các vị trí địch theo kế hoạch đã định.

Một chiến sĩ quyết tử quân đặt mìn trong một cái thúng trước cửa chợ Đồng Xuân, Hà Nội, 12-1946.

Ngay từ những phút đầu, một số ổ tác chiến của Pháp bố trí ở các đường phố trung tâm thành phố đã bị tiêu diệt như ở Nhà máy Đèn Bờ Hồ, Nhà máy Điện Yên Phụ, Rạp chiếu bóng Magiettich,…Tự vệ nổ mìn đánh gục hàng loạt cây to và cột đèn; công nhân lật đổ những toa xe điện, xe lửa; nhân dân ném đồ đạc ra mặt đường…tạo thêm nhiều chiến lũy trên đường phố. Phụ nữ xung phong tải thương, cứu thương, tiếp tế. Các trục giao thông chính trong thành phố bị chặt đứt làm nhiều đoạn. Nhân dân ngoại thành nổi trống mõ, huy động lực lượng tiếp ứng cho nội thành.

Bộ đội ta vượt tường, tấn công địch ở phố Hàng Đường, Hà Nội, 12-1946.

Các khu Lãng Bạc, Đại La, Đống Đa, Mê Linh, Đề Thám tập trung tự vệ từng đại đội, tiểu đoàn tiến vào các cửa ô, phối hợp chiến đấu với các Liên khu phố I, II, và III. Một số đơn vị tự vệ của Hoài Đức, Đan Phượng, Thanh Trì, thị xã Hà Đông cũng đã tham gia chiến đấu ở Hà Nội ngay từ đêm đầu tiên.

Ban Chỉ huy Mặt trận Đại Từ (phía nam Thủ đô) quan sát địch đào công sự ở Ô Cầu Dền, 12-1946.

Các đường giao thông từ Hà Nội đi các tỉnh bị quân dân địa phương triệt phá. Sân bay Bạch Mai bị quân dân Liên khu II khống chế. Sân bay Gia Lâm bị quân dân Ngọc Thụy – Gia Lâm liên tiếp đột kích. Liên lạc giữa Hà Nội với các căn cứ đóng quân của địch bị cắt đứt. Quân dân Thủ đô đã giáng cho địch những đòn đích đáng và giành giật với chúng từng căn nhà, góc phố. Địch bị lúng túng, đối phó ở khắp nơi. Nhiều trận chiến đấu đã diễn ra ác liệt ở Bắc Bộ phủ, Sở Bưu điện, trụ sở Ủy ban, trụ sở Bộ Quốc phòng và Trại vệ quốc đoàn trung ương ở Hàng Bài, Sở Chỉ huy tự vệ Hà Nội ở Đấu Xảo…

Hai chiến sĩ quyết tử quân của khu Đồng Xuân, Liên khu I (Hà Nội) sẵn sàng chiến đấu với xe tăng địch.

Cảm tử quân Hà Nội đã dũng cảm chiến đấu, linh hoạt, cơ động, giáng cho địch những đòn đau, xứng đáng với lời khen của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Âm mưu ngông cuồng của thực dân Pháp định chiếm Hà Nội trong 24 giờ đã bị hoàn toàn phá sản. Không những thế chúng còn bị tổn thất lớn. Trong đêm 19 rạng ngày 20-12, trên 300 tên địch đã bị tiêu diệt, 5 xe tăng, 2 xe gíp, 7 xe vận tải đã bị phá hủy.

Phối hợp với cuộc kháng chiến của nhân dân Hà Nội, nhân dân ở các thành phố, thị xã và các địa phương khác cũng giáng cho địch những đòn nặng. 24h ngày 19-12-1946, quân dân Nam Định nổ súng vào quân giặc đóng tại khu Nhà máy Sợi, Nhà máy Tơ và Nhà ga, gây cho chúng nhiều thiệt hại. 2h 30 ngày 20-12, quân dân Huế nổ súng tiến công giặc đóng trong thành phố, tiêu diệt gần 100 tên ngụy trong ngày chiến đấu đầu tiên. 5h sáng ngày 20-12, quân dân Đà Nẵng nổ súng tiến công vào các vị trí đóng quân của địch, tiêu hao, tiêu diệt nhiều quân địch, v.v...

Các chiến sĩ ta chiến đấu với quân địch ở Mặt trận phố Bạch Mai, Hà Nội, 12-1946.

Ngày Toàn quốc kháng chiến, 19-12-1946 đã mở đầu vẻ vang cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp xâm lược trên phạm vi cả nước vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Thắng lợi của Toàn quốc kháng chiến là đã tiêu hao, tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, giam chân chúng tại đô thị vượt thời gian so với dự kiến ban đầu, tạo ra khoảng thời gian chiến lược quý báu chuyển đất nước vào thời chiến, bảo vệ an toàn cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ, bảo toàn lực lượng. Toàn quốc kháng chiến thể hiện rõ tinh thần chủ động, sáng tạo, nét đặc sắc trong nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh cách mạng và sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân Việt Nam.

Trung đội quyết tử quân, bảo vệ Nhà Quốc hội (nay là Câu lạc bộ Thống Nhất), Hà Nội, 12-1946.

Sáu mươi bảy năm đã trôi qua kể từ ngày mở đầu cuộc Kháng chiến Toàn quốc, nhưng tiếng súng chống xâm lăng trong những ngày tháng đó như vẫn còn vang vọng mãi, luôn nhắc nhở và thúc giục chúng ta, tiếp thêm sức mạnh cho chúng ta hôm nay tiến bước mạnh mẽ hơn trên con đường đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp cũng như sự kiện Toàn quốc Kháng chiến (19-12-1946), đã đi vào lịch sử nhưng tầm vóc và ý nghĩa lịch sử của những năm tháng hào hùng đó vẫn không bao giờ phai mờ.

Chu Lộc- Phương Thảo (tổng hợp)

Nguồn:

1. Lịch sử Quân đội Nhân dân Việt Nam (1944-1975). Nxb Quân đội Nhân dân, Hà Nội- 2005.
2. 60 năm Toàn quốc Kháng chiến, ký ức lịch sử và bài học kinh nghiệm xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Nxb Quân đội Nhân dân, Hà Nội- 2007.
3. Bách khoa thư Hà Nội, tập 1. Nxb Văn hóa- thông tin. Viện nghiên cứu và phổ biến kiến thức Bách khoa, Hà Nội- 2009.
4. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 4 (1945-1946). Nxb Chính trị Quốc gia- Sự thật, Hà Nội- 2011.
5. Ảnh tư liệu Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.