Chủ Nhật, 16/02/2025
  • Tiếng Việt
  • English
  • French

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Vietnam National Museum of History

19/08/2008 22:46 3304
Điểm: 3/5 (2 đánh giá)
Trong chương trình nghiên cứu khảo cổ học trên địa bàn thành phố Hà Nội, kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam phối hợp với Sở Văn hoá - Thông tin Hà Nội, VP. Ban Chỉ đạo Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội đã tiến hành khai quật cụm di tích đền - chùa Bà Tấm (Dương Xá - Gia Lâm - Hà Nội).

Trong chương trình nghiên cứu khảo cổ học trên địa bàn thành phố Hà Nội, kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam phối hợp với Sở Văn hoá - Thông tin Hà Nội, VP. Ban Chỉ đạo Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội đã tiến hành khai quật cụm di tích đền - chùa Bà Tấm (Dương Xá - Gia Lâm - Hà Nội).


Cán bộ làm việc tại hiện trường khai quật
Trong đợt này đã đào 10 hố, với diện tích gần 300m2, hố đào sâu từ 1,15m đến 2,4m. Căn cứ vào diễn biến địa tầng, xác định được các lớp kiến trúc sau:

1. Kiến trúc thời Lý, nằm ở độ sâu từ 0,8 - 1,2m, là vết tích kiến trúc, móng, gia cố nền, đường ống cống nước. Lớp này bị ảnh hưởng do mặt bằng được tận dụng để xây dựng công trình mới vào thời Lê trung hưng. Móng kiến trúc thời Lý chỉ còn là những đoạn ngắn, sử dụng gạch hình chữ nhật, kích thước 36 x 19 x 5cm, xếp khít, không có chất kết dính. Nền xếp gạch hình vuông, trang trí hoa mẫu đơn, hoa sen, cúc. Dưới nền là gia cố gạch ngói lèn chặt, dày 0,3m đến 0,4m (gồm có gạch lát nền, gạch chữ nhật, ngói mũi hài, ngói bản...). Ngoài ra còn phát hiện được các đường cống thoát nước, dài 4,9m, chạy theo trục Đông - Tây, được cấu tạo bởi các loại ống cống khác nhau, lần đầu tiên tìm thấy (ảnh):


Đường ống cống nước trong hố khai quật

Loại thứ nhất hình ống, màu vàng gạch, được làm theo kỹ thuật dải cuộn, trên thân còn vết kỹ thuật, dài 39cm, dày 1cm, đường kính 18cm. Cổ ống dài 1cm, để khớp với viên kế tiếp. Loại thứ hai hình bán viên, nằm úp lên nhau, màu đỏ tươi, làm bằng khuôn, phần cổ ống nối với viên kế tiếp khá dài, tới 6,5cm. Dài toàn bộ 34cm, dày 1cm. Loại thứ ba hình bán viên, phần thân tạo hình gần lục lăng, màu đỏ tươi. Trên mặt ngoài thân có chữ Đông Nhị để định vị kiến trúc.

Ngoài ra, còn có đường cống sử dụng ngói ống hình bán viên dài 0,36m, đường kính 0,18m xếp nối tiếp nhau, đáy cống là 1 hàng gạch hình chữ nhật, xếp khít giống ở Hoàng thành Thăng Long.

Bên cạnh đó còn thấy kiểu cống nước được bảo vệ bởi 1 hàng ngói bờ nóc xếp gối lên nhau. Loại ngói này cũng khá đặc biệt, có khắc vạch xung quanh thân, mũi lần đầu xuất hiện, cho thấy cách thức xử lý công phu của hệ thống cống thoát nước thời Lý.


Hàng ngói bờ nóc xếp gối lên nhau.

Qua nghiên cứu nhận thấy các vết tích kiến trúc thời Lý rất đậm đặc, có xu hướng phát triển dần vào vị trí ngôi chùa hiện tại, vì vậy chỉ có các bộ phận kiến trúc thời Lý được xác định còn mặt bằng thì chưa khôi phục được đơn nguyên nào.

2. Kiến trúc thời Lê trung hưng, nằm ở độ sâu 0,4 - 0,8m, là vết tích đống đổ kiến trúc, đường bó móng, gia cố nền. Thời kỳ này tận dụng mặt bằng và tỷ lệ lớn các loại vật liệu kiến trúc thời Lý để xây móng và gia cố nền.

Ngoài ra, còn có vết tích nền, móng kiến trúc sử dụng gạch chữ nhật và gạch vuông Bát Tràng, niên đại cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX và vết tích kiến trúc nhà Tổ, xây dựng vào khoảng những năm 1950.

Kết quả khai quật đã mang lại những nhận thức mới về di tích đền - chùa Bà Tấm, bổ sung tư liệu về lịch sử, kiến trúc và nghệ thuật Phật giáo.

Vào thời Lý, các công trình kiến trúc nơi đây được xây dựng có qui mô to lớn. Điều đó được thể hiện qua các loại nguyên liệu (gạch chữ nhật, lát nền) và trang trí kiến trúc (đá sa thạch, đất nung: đôi tượng sư tử, thành bậc trang trí phượng và trụ đá (Linga) và các vết tích bó móng, đường cống nước, các vệt gia cố, các đống đổ phế liệu kiến trúc. Các công trình kiến trúc tồn tại kéo dài sang thời Trần và luôn được trùng tu, sửa chữa. Sang thời Lê trung hưng, di tích được xây mới, song cơ bản vẫn sử dụng mặt bằng của thời Lý.

Qua diễn biến địa tầng, kiến trúc và dấu vết sinh hoạt thời Lê sơ dường như vắng bóng. Như vậy cùng với các di tích thời Lý, Trần như Long Đọi Sơn (Hà Nam), Báo Ân (Gia Lâm) kết quả khai quật di tích Bà Tấm đã góp phần chứng minh vấn đề lịch sử, đó vào thời Lê sơ, khi hệ tư tưởng Nho giáo phát triển thì các di tích Phật giáo không còn được chú trọng.
Nguyễn Văn Đoàn

Chia sẻ: