Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Ngoài những di tích, thắng cảnh nổi tiếng như bãi biển Ba Động, ao Bà Om... và các chùa chiền Khmer; Bảo tàng Văn hóa Khmer là một trong nhiều điểm đến thú vị ở tỉnh Trà Vinh. Hiện nay, ở Việt Nam chỉ có hai bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer, một ở Sóc Trăng và một ở Trà Vinh. Đồng bào Khmer chiếm tới 30% dân số tỉnh Trà Vinh, là một trong những tộc người có nền văn hóa đa dạng, phong phú, mang đậm bản sắc dân tộc.

Tòa nhà Bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer Trà Vinh.

Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer Trà Vinh được khánh thành vào năm 1995. Đây là một công trình văn hóa thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Chính phủ về bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc nói chung và với đồng bào Khmer Nam Bộ nói riêng.

Bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer ở Trà Vinh nằm trong quần thể Khu di tích văn hóa cấp quốc gia chùa Âng và thắng cảnh Ao Bà Om. Với hàng trăm hiện vật được lưu giữ, đây không chỉ là niềm tự hào của người Trà Vinh mà còn là nơi gìn giữ và tôn vinh nét văn hóa nhiều thế hệ của hơn 1,5 triệu đồng bào Khmer Nam bộ. Với khuôn viên rất rộng, có nhiều cây xanh và cây cảnh đẹp tỏa rợp bóng mát cho cả một không gian rộng lớn nằm trong khuôn viên khu Văn hóa - Du lịch Ao Bà Om thuộc phường 8, thành phố Trà Vinh. Bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer Trà Vinh là nơi lưu giữ nhiều hiện vật phản ánh lịch sử hình thành và văn hóa tinh thần cũng như đời sống vật chất của đồng bào dân tộc Khmer trong tỉnh cũng như khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Đặc biệt, ở đây có rất nhiều hiện vật quý như: kinh Phật viết trên lá Buông bằng các văn tự cổ , các lời huấn ca về đạo đức, lối sống,các truyện kể dân gian; tượng chim thần Kâyno hiện thân của nữ thần trong các truyền thuyết tôn giáo của người Khmer; tượng người chim TếtPronam với nghệ thuật cách điệu tinh tế, dùng để trang trí dưới các hiên chùa; các nông cụ truyền thống của người Khmer…

Dụng cụ đánh bắt thủy sản của người Khmer được trưng bày tại Bảo tàng.

Đến với Bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer, du khách như được đi vào một thế giới khác - thế giới của các thần linh qua óc tưởng tượng bay bổng, lãng mạn và bàn tay tài hoa của các nghệ nhân.

Tòa nhà Bảo tàng được xây hai tầng theo kiểu kiến trúc truyền thống kết hợp với kiến trúc hiện đại. Tầng một là văn phòng làm việc của cán bộ, nhân viên bảo tàng. Dưới cầu thang để lên tầng trên có xây một hồ bán nguyệt, trong hồ nuôi nhiều cá cảnh góp phần tạo cảm giác dễ chịu, thoáng mát. Tầng trên có bốn phòng trưng bày hiện vật với hơn 500 hiện vật, hình ảnh, tư liệu quý . Phòng đầu tiên dùng để trưng bày nhiều hiện vật về mô hình các ngôi chùa của người Khmer; các tượng Linga và Yoni …thể hiện những nét khái quát nhất về lịch sử hình thành và tồn tại của cư dân Khmer trên giồng đất Trà Vinh với 3 nền văn hóa lớn: văn hóa Óc Eo( Phù Nam); văn hóa Bà La Môn; văn hóa Phật giáo- Phật giáo Tiểu thừa.. Người Khmer sống gắn bó với gia đình và phum sóc; nhưng chốn linh thiêng nhất chính là ngôi chùa. Từ khi sinh ra đến lúc trưởng thành , rồi khi về già cũng như lúc chết đi, thân xác họ lại được đưa tới tháp thiêu ở chùa, tro cốt cũng gửi tại chùa. Toàn tỉnh Trà Vinh có 141 ngôi chùa của người Khmer. Vì vậy tại phòng trưng bày này, người ta đã trưng bày tất cả hình ảnh các ngôi chùa này.Trong đó đáng chú ý là Chùa Âng. Đây là một di tích lịch sử quốc gia và nhiều ngôi chùa nổi tiêng khác tại Trà Vinh như chùa Samrong Ek; chùa Kampoong Chrây …

Hướng dẫn xem mô hình ngôi chùa truyền thống của đồng bào Khmer tại Bảo tàng.

Đặc biệt còn có các tượng chim thần Key-no, hiện thân của nữ thần trong các truyền thuyết tín ngưỡng dân gian của người Khmer, tượng người chim Tết Pro-nam với nghệ thuật cách điệu tinh tế, dùng để trang trí dưới các hiên chùa, tạo đường nét nhẹ nhàng, thanh thoát cho các công trình trong quần thể kiến trúc đa dạng, độc đáo và sinh động.

Phòng thứ hai trưng bày và giới thiệu đời sống vật chất của người Khmer. Ở đây trưng bày từ các nông cụ truyền thống của người Khmer ở đồng bằng sông Cửu Long; các công cụ sản xuất như khung cửi và đánh bắt thủy sản như đăng, đó, nò, cộ...cách tạo dựng nhà cửa, nếp ăn, ở, sinh hoạt và đời sống sản xuất của người Khmer. Qua trưng bày này, thấy được thị hiếu thẩm mỹ dân gian Khmer được thể hiện rõ trên các công cụ sản xuất và đời sống bằng những màu sắc, đường nét tinh xảo mang sắc thái dân tộc độc đáo ngay trên các chất liệu tre, gỗ và gáo dừa. Chiếc hái cắt lúa được chạm khắc, trang trí hình chim hoặc hình đầu rồng “niêk”. Chiếc nọc cấy lúa chạm hoa văn hình dọc.

Trong gian trưng bày này còn giới thiệu các loại trang phục truyền thống của người Khmer ở đồng bằng sông Cửu Long. Du khách vào đây sẽ thấy rất lạ lẫm và thích thú trước các hiện vật được trưng bày sinh động với nhiều thể loại khác nhau. Đặc biệt, bảo tàng còn trưng bày một cách có hệ thống về chữ viết của dân tộc Khmer, phát triển từ chữ Phạn được viết trên lá Buông . Trải qua 12 lần cải biên, chữ viết của người Khmer mới định hình như ngày nay.

Phòng thứ ba là phòng trưng bày giới thiệu đời sống văn hóa tinh thần của người Khmer. Tại đây trưng bày nhiều hiện vật là các nhạc cụ truyền thống, các trang phục, đạo cụ, mặt nạ; giới thiệu các lễ hội của đồng bào. Những hiện vật và hình ảnh trưng bày tại đây đã tái hiện rất sinh động hai loại hình nghệ thuật sân khấu là sân khấu Rồ-băm (kịch múa) xuất xứ từ nghệ thuật cung đình, sân khấu Dù-kê (kịch hát) ra đời trong dân gian từ đầu thế kỷ XX và phát triển mạnh hơn từ sau năm 1945. Các nhạc cụ của người Khmer rất phong phú và đa dạng, được chia làm hai loại: dàn nhạc dân gian (nhạc dây) và dàn nhạc lễ (nhạc ngũ âm). Dàn nhạc ngũ âm được chế tác bằng năm chất liệu khác nhau gồm đồng, sắt, gỗ, da và hơi.

Dàn nhạc ngũ âm được trưng bày tại Bảo tàng.

Phòng thứ 4: là phòng trưng bày chuyên đề để giới thiệu những chuyên đề văn hóa, lịch sử đặc sắc của người Khmer trong quá trình hình thành, tồn tại và phát triển. Qua đó thấy được sự đóng góp có ý nghĩa to lớn của cư dân Khmer ở Trà Vinh nói riêng và Nam Bộ nói chung trong sự nghiệp đấu tranh, xây dựng và bảo vệ đất nước.

Khách tham quan trưng bày tại Bảo tàng.

Cùng với Bảo tàng Văn hóa Khmer Sóc Trăng, Bảo tàng Văn hóa Khmer Trà Vinh là điểm tham quan hấp dẫn đối với du khách, các nhà khảo cổ, sưu tầm văn hóa dân tộc trong và ngoài nước. Đến đây, chúng ta càng có dịp hiểu được sâu hơn những giá trị văn hóa to lớn mà cộng đồng người dân tộc Khmer đã gìn giữ và phát huy từ nhiều thế kỷ nay.

Minh Vượng (tổng hợp)

Nguồn:

- Website: Trung tâm xúc tiến Du lịch tỉnh Trà Vinh.

- Văn hóa Khmer Nam Bộ- nét đẹp trong bản sắc văn hóa Việt Nam - NXB Chính trị quốc gia- 2011.