Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh có giá trị địa chất, địa mạo, văn hóa, sinh thái và cảnh quan nổi trội và đa dạng. Về giá trị địa chất, khu vực công viên địa chất có nhiều loại đá biến chất đại diện cho các phức hệ, thành tạo khác nhau, đá núi lửa biển tiêu biểu cho nhiều chế độ phun trào. Về văn hóa, khu vực này còn lưu giữ nhiều dấu ấn của các nền văn hóa khác nhau như văn hóa đồ đá, văn hóa Sa Huỳnh, văn hóa Chămpa, văn hóa Đại Việt giao thoa và tiếp biến lẫn nhau.
Để củng cố cứ liệu khoa học về các giá trị di sản địa chất và văn hóa, đồng thời bổ sung những kết quả nghiên cứu của các học giả, chuyên gia, các nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách nhằm góp phần hoàn chỉnh hồ sơ trình UNESCO công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lý Sơn - Sa Huỳnh cũng như định hướng cho công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị sau này, và kỷ niệm 110 năm ngày phát hiện nền văn hóa Sa Huỳnh, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế về giá trị di sản công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh trong 2 ngày 18 - 19/6/2019.
Toàn cảnh hội thảo
Hội thảo có sự tham dự của hơn 500 chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế, gồm đại diện cơ quan Liên hiệp quốc, các đại diện cơ quan ngoại giao, các tổ chức quốc tế, thành viên Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu, các công viên địa chất dự kiến, các bộ ngành TW, các cơ quan nghiên cứu khoa học, các tỉnh lân cận, các doanh nghiệp tư nhân, lãnh đạo tỉnh, các sở ban ngành và địa phương trong tỉnh, và cơ quan thông tấn báo chí, truyền thông. Ban tổ chức đã nhận được 66 bài tham luận về văn hóa Sa Huỳnh, về di sản địa chất, quản lý, bảo tồn di sản, đa dạng sinh học…, các tài liệu được dịch sang 2 thứ tiếng Việt - Anh.
Mục đích của Hội thảo là nhằm nâng cao nhận thức của chính quyền và người dân Quảng Ngãi về mô hình Công viên địa chất toàn cầu UNESCO và Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh; đánh giá tiềm năng, triển vọng xây dựng và phát triển Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh của các chuyên gia, nhà khoa học trong nước và quốc tế; thảo luận chuyên sâu về giá trị di sản địa chất và văn hóa khảo cổ Sa Huỳnh của Công viên địa chất Lý Sơn- Sa Huỳnh, chia sẻ phương thức quản lý và khai thác hiệu quả danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương của các thành viên trong Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu... cũng như tham quan, thực chứng một số điểm di sản địa chất, văn hóa, cảnh quan tiêu biểu trong phạm vi Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh. Qua đó, góp phần tuyên truyền, vận động người dân và chính quyền địa phương về việc chung tay bảo tồn và phát huy giá trị di sản của Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh.
Hội thảo gồm phiên khai mạc chung, phiên văn hóa Sa Huỳnh, phiên di sản địa chất, phiên thảo luận chung và bế mạc. Tại các phiên hội thảo chuyên đề về di sản địa chất và di sản văn hóa Sa Huỳnh, các bài tham luận báo cáo về kết quả nghiên cứu các giá trị di sản, kinh nghiệm thực tế trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Các đại biểu tham quan thực địa trên 2 tuyến du lịch, gồm các điểm tham quan tiêu biểu về địa chất và văn hóa Sa Huỳnh, nhằm củng cố cứ liệu khoa học về các giá trị di sản địa chất và văn hóa khảo cổ Sa Huỳnh, bổ sung những kết quả nghiên cứu của các học giả, chuyên gia nhằm đánh giá tiềm năng xây dựng và phát triển Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh, góp phần hoàn chỉnh hồ sơ trình UNESCO công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lý Sơn - Sa Huỳnh và đề ra định hướng cho công tác quản lý, bảo tồn và phát triển của Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh.
Theo thống kê, đến thời điểm này, các chuyên gia đã xác định có khoảng 90 di sản nằm trong công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh. Các điểm di sản này được phân bổ trên 4 tuyến hội tụ với nhau tạo nên diện mạo “Miền đất của những chuyển động”. Đây chính là chủ đề của công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh:
- Tuyến phía đông (Bí ẩn nơi đảo thiêng), với 30 điểm di sản địa chất, văn hóa đan xen và tích hợp lẫn nhau là chuyến hải trình tham quan đảo Lý Sơn, được xem là vùng lõi của công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh;
- Tuyến phía tây (Vũ điệu thời gian) thuộc vùng đại ngàn của hương quế Trà Bồng, là vũ điệu của lục địa cổ, của các lớp thạch quyển nâng lên, hạ xuống, của các lớp đá biến chất va chạm vào nhau trong quá trình kiến tạo;
- Tuyến phía nam (Hành trình về những nền văn hóa cổ), là không gian xưa ẩn hiện dấu tích của các nền văn hóa rực rỡ một thời: văn hóa Sa Huỳnh, văn hóa Chămpa. Đặc biệt, kho chum Sa Huỳnh được phát hiện quanh đầm nước ngọt An Khê không chỉ hé lộ việc cư dân Sa Huỳnh cổ sống chủ yếu bằng nghề nông và đi biển, có nền sản xuất hàng hóa, giao thương khá phát triển mà còn khẳng định một tục táng khu biệt rất điển hình.
- Tuyến phía bắc (Tiếng vọng của biển và ký ức chiến tranh), nơi được xem là nghĩa địa tàu cổ đắm, con đường gốm sứ trên Biển Đông...
Bên cạnh hội thảo chính thức, Ban Tổ chức hội thảo còn giới thiệu các gian trưng bày hình ảnh, hiện vật văn hóa khảo cổ Sa Huỳnh, Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu và một số đặc sản tiêu biểu của Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh. Các ấn phẩm tuyên truyền như băng rôn, Clip, sách về Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh được giới thiệu và trình chiếu trong suốt thời gian diễn ra hội thảo.
Đây là cơ hội quảng bá hình ảnh, con người Quảng Ngãi và Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh đến bạn bè trong nước và quốc tế.
TS. Bùi Thị Thu Phương