Chào mừng ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2022) và kỷ niệm 90 năm ngày khánh thành công trình toà nhà bảo tàng (1932 - 2022), ngày 18/11/2022, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia”. Đồng thời, nhân dịp này, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cũng tổ chức tiếp nhận hiện vật do Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam trao trả cho Việt Nam.
I. TRƯNG BÀY CHUYÊN ĐỀ “TỪ NHÀ BÁC CỔ ĐẾN BẢO TÀNG LỊCH SỬ QUỐC GIA”
Nhà Bác cổ - địa danh quen thuộc như một phần của ký ức Hà Nội, đó chính là tòa nhà của Bảo tàng Louis Finot thuộc Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp (nay là Bảo tàng Lịch sử quốc gia) được coi là một trong những công trình tiêu biểu cho phong cách kiến trúc Đông Dương ở Việt Nam thời thuộc địa. Công trình do các kiến trúc sư Ernest Hébrard và Charles Batteur thiết kế, khởi công xây dựng năm 1926, khánh thành và đi vào hoạt động năm 1932. Ban đầu, chức năng chính của bảo tàng dùng để trưng bày những sưu tập hiện vật nghệ thuật Châu Á có được qua hoạt động nghiên cứu, sưu tầm, khảo cổ của Viện Viễn Đông Bác cổ. Năm 1958, Chính phủ Việt Nam chính thức tiếp quản công trình này và chuyển đổi thành nội dung trưng bày về lịch sử Việt Nam.
Năm 2011, Bảo tàng Lịch sử quốc gia được thành lập trên cơ sở sáp nhập Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và Bảo tàng Cách mạng Việt Nam. Toà nhà tiếp tục được sử dụng để trưng bày về lịch sử Việt Nam giai đoạn từ thời tiền sử đến năm 1945.
Nhà Bác cổ - Bảo tàng Lịch sử quốc gia là một trong số ít công trình ở Việt Nam thời thuộc Pháp được xây dựng ngay từ đầu để làm bảo tàng, trải qua 90 năm, thay đổi chủ thể quản lý, nội dung, hoạt động và qua nhiều lần chỉnh lý, cải tạo, sửa chữa… cũng như đối tượng khách mà bảo tàng phục vụ nhưng công trình kiến trúc này vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, giữ đúng công năng sử dụng, bản thân công trình đã trở thành di sản quý giá, chứa đựng khối di sản giá trị xứng tầm giá trị kiến trúc.
Kỷ niệm 90 năm ngày khánh thành công trình toà nhà bảo tàng (1932 - 2022); chào mừng ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2022), trưng bày “Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia” giới thiệu những tư liệu, hình ảnh gắn với lịch sử ngót một thế kỷ tồn tại của công trình cũng như những tri thức, kinh nghiệm quý giá mà chúng ta rất cần phải trân trọng, nghiên cứu kỹ lưỡng để thừa kế cho phù hợp cùng những mong muốn thay đổi trong tương lai của bảo tàng, phục vụ ngày một tốt hơn nhu cầu của khách tham quan.
Trưng bày giới thiệu những tư liệu hiện vật, hình ảnh gắn với lịch sử 90 năm từ khi khánh thành công trình tòa nhà Bảo tàng Louis Finot của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp đến nay là Bảo tàng Lịch sử quốc gia (1932-2022). Đây là một trong những công trình tiêu biểu cho phong cách kiến trúc Đông Dương ở Việt Nam thời thuộc địa, một phong cách kiến trúc kết hợp độc đáo giữa phương Đông và phương Tây do các kiến trúc sư người Pháp thiết kế, xây dựng; sau đó là các thế hệ người Pháp, người Việt và đặc biệt là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiếp tục kế thừa, bảo tồn, phát huy hiệu quả. Những giá trị kiến trúc, công năng công trình và tri thức, kinh nghiệm quý giá trong quá trình thiết kế, xây dựng, sử dụng, cải tạo, phát huy cần được trân trọng, nghiên cứu kỹ lưỡng để thừa kế cho phù hợp cùng những mong muốn thay đổi trong tương lai của bảo tàng, phục vụ ngày một tốt hơn nhu cầu của khách tham quan.
Nội dung trưng bày gồm 3 chủ đề:
Chủ đề 1: Lịch sử hình thành
Giới thiệu bối cảnh ra đời, quá trình xây dựng công trình, giai đoạn đầu hoạt động của Bảo tàng dưới sự quản lý của người Pháp (1932 - 1957) và những giá trị kiến trúc tiêu biểu.
Chủ đề 2: Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia
Giới thiệu mốc lịch sử quan trọng trong bước ngoặt chuyển giao công trình và cơ sở vật chất cùng khối tài liệu, hiện vật cho Chính phủ Việt Nam (1945 - 1946) và quá trình tiếp nhận, các đợt chỉnh lý chuyển đổi nội dung, cải tạo không gian kiến trúc phục vụ lữu giữ, trưng bày nhưng công trình bảo tàng vẫn giữ đúng chức năng và giá trị kiến trúc, công năng sử dụng và bản thân công trình đã trở thành di sản quý giá, chứa đựng khối di sản giá trị xứng tầm giá trị kiến trúc. Từ đó, cho thấy việc thiết kế, sử dụng, cải tạo công năng công trình kiến trúc chắc chắn là những bài học kinh nghiệm quý.
Chủ đề 3: Bảo tàng Lịch sử quốc gia - chặng đường mới
Trải qua 90 năm tồn tại, dù thay đổi chủ thể quản lý, nội dung, hoạt động, đối tượng khách tham quan, nhiều lần chỉnh lý, cải tạo, sửa chữa nhưng công trình vẫn giữ được nguyên vẹn dáng vẻ ban đầu và được sử dụng đúng công năng vốn có; bản thân công trình cũng đã trở thành di sản mà Bảo tàng Lịch sử quốc gia mang trọng trách quản lý, sử dụng di sản quý giá này. Trải qua thời gian, chi tiết một số hạng mục của công trình không tránh khỏi xuống cấp, hệ thống trưng bày, các trang thiết bị trở nên quá lạc hậu trước sự phát triển của khoa học, công nghệ, nội dung trưng bày cũng chưa cập nhật được những phát hiện mới của công tác nghiên cứu, nội ngoại thất công trình bảo tàng đứng trước yêu cầu phải sửa chữa, bảo tồn kiến trúc đảm bảo tồn tại lâu dài, chỉnh lý, nâng cấp hệ thống trưng bày đáp ứng nhu cầu của xã hội.
Trưng bày mở cửa đón khách tham quan từ ngày 18/11/2022 đến tháng 3/2023.
II. TIẾP NHẬN HIỆN VẬT DO ĐẠI SỨ QUÁN HOA KỲ TẠI VIỆT NAM TRAO TRẢ CHO VIỆT NAM
Thực hiện Công ước của UNESCO năm 1970 về các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn việc xuất nhập cảnh và buôn bán trái phép các tài sản văn hóa mà Việt Nam là quốc gia thành viên. Năm 2013, trong cuộc điều tra tại bang Indianna, Cục Điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI) đã phát hiện công dân Donald Miller (hiện đã qua đời), tự xưng là nhà từ thiện và nhà khảo cổ nghiệp dư đã lưu giữ trái phép bộ sưu tập lớn cổ vật và hài cốt của gần 500 người người Mỹ bản địa và của nước ngoài. Năm 2014, FBI đã thu hồi hơn 7.000 đồ vật/hiện vật, Donald Miller sau đó từ bỏ quyền sở hữu với các đồ vật này, hợp tác với FBI, mong muốn các đồ vật được trả lại cho chủ sở hữu hợp pháp. Ngày 27/2/2019, FBI công bố thông cáo báo chí trên website của FBI, tuyên bố mong muốn trao trả các tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp về với cộng đồng mà chúng thuộc về, đồng thời kêu gọi các chính phủ nước ngoài liên hệ và cử chuyên gia giám định liên hệ với FBI.
Sau khi tiếp nhận thông tin, Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ đã gửi Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch thông báo về việc Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) đề nghị trao trả một số cổ vật được xác định là có nguồn gốc Việt Nam.Ngày 6/5/2022, Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) đã gửi văn bản đến Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ và các cơ quan liên quan khẳng định việc Bộ VHTTDL tiếp nhận số cổ vật trên là đúng quy định theo điều 45 Luật Di sản văn hóa và giao Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiếp nhận số cổ vật trên qua đường ngoại giao và lưu giữ, quản lý theo quy định.Ngày 5/8/2022, được sự đồng ý và ủy quyền của Bộ VHTT&DL, Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ đã tiếp nhận số cổ vật từ FBI. Ngày 31/8/2022, tại Washington DC (Hoa Kỳ), đại diện Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ đã bàn giao cho Vụ Châu Mỹ (Bộ Ngoại giao) trực tiếp mang về Việt Nam để bàn giao cho BTLSQG.Ngày 04/10/2022, tại Vụ Châu Mỹ (Bộ ngoại giao), đại diện BTLSQG cùng thành viên Hội đồng Giám định cổ vật của Bộ VHTTDL xem xét, giám định hiện vật và nhận bàn giao tổng số 10 hiện vật trên từ Vụ Châu Mỹ (Bộ ngoại giao) gồm: 01 rìu đá Hậu kỳ đá mới, 04 hiện vật (03 rìu đồng, 01 nồi gốm) văn hóa Đông Sơn, 03 tượng cá sấu đá thế kỷ 1 - 2 SCN, 02 tẩu đồng thế kỷ 17 - 18.
Hiện vật do Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam trao trả cho Việt Nam
Hiện nay, Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã tiếp nhận, lưu giữ và hoàn thiện hồ sơ khoa học và tiếp tục nghiên cứu, lập kế hoạch phát huy giá trị của sưu tập hiện vật trong thời gian tới.
Đây cũng là hoạt động ý nghĩa chào mừng ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2022).
Bảo tàng Lịch sử quốc gia trân trọng cảm ơn các cơ quan thông tấn báo chí đã quan tâm đưa tin, viết bài!
Để phục vụ cho công tác lưu trữ thông tin rất mong các phóng viên vui lòng gửi lại bài viết đã đăng trên báo theo địa chỉ: Phòng Truyền thông, Đối ngoại Bảo tàng Lịch sử quốc giaĐT: (024.39336370) Email: truyenthongbtlsqg@gmail.com