Trong những năm gần đây, để sử dụng hết công suất, tối ưu các công trình tiện ích, mô hình các tổ hợp bảo tàng tích hợp thêm cùng lúc các chức năng phụ trợ khác được nở rộ trên thế giới. Tại Trung Quốc, một trong những công trình tổ hợp trung tâm Bảo tàng nghệ thuật công cộng Kim Loan (Jinwan Art Civic Museum Center) mới được xây dựng tại thành phố Chu Hải do Kiến trúc sư Zaha Hadid thiết kế với quy mô diện tích tổng cộng lên tới 100000 mét vuông vừa được khánh thành dịp cuối năm 2023 có thể xem là một ví dụ tiêu biểu.
Kiến trúc công trình nổi bật trong tổng thể kiến trúc cảnh quan toàn khu trung tâm đô thị
Phối cảnh tổng thể công trình
Chi tiết mặt đứng công trình từ hồ nước
Trong nhiều năm, Thành phố Chu Hải được biết đến là đô thị giao thương phát triển với tốc độ nhanh. Trong đó, tuyến đường sắt sân bay Chu Hải - một phần mở rộng của Đường sắt liên tỉnh Quảng Châu - Chu Hải, đã cung cấp các kết nối trực tiếp với trung tâm thành phố Chu Hải và sân bay của thành phố. Cùng với đó, cây cầu mới Hồng Kông - Chu Hải - Ma Cao được khánh thành cũng cho phép những người ở Thâm Quyến và Hồng Kông đến Chu Hải trong vòng chưa đầy một giờ. Với vai trò tạo dựng một điểm nhấn văn hóa cộng đồng hiện đại mới cho đô thị năng động và phá triển nhanh của thế kỷ 21, Tổ hợp trung tâm Bảo tàng nghệ thuật công cộng Kim Loan – Jinwan Art Civic Museum Center được nghiên cứu thiết kế như một trung tâm sáng tạo đương đại tại một trong những khu vực năng động nhất thế giới, ở khu vực trưng tâm trung tâm của khu đô thị mới Thành phố Hàng không, là một khu đô thị mới hiện đại với diện tích xây dựng 4,78 triệu m2, quy mô dân số 100.000 người, có hạ tầng đô thị đồng bộ và hiện đại gồm cơ sở hạ tầng văn hóa, học thuật và thương mại trong quận Kim Loan của thành phố Chu Hải.
Kiến trúc mặt đứng phía trước công trình
Không gian cây xanh bên trong khuôn viên công trình
Để tiết kiệm và sử dụng tiết kiệm tối ưu hết công suất các nguồn lực đầu tư, ý tưởng quy hoạch tổ hợp tổ chức theo hướng tích hợp cùng lúc 03 tổ chức văn hóa riêng biệt cho thành phố trong cùng một mặt bằng khuôn viên bao gồm: (1) Khối Bảo tàng nghệ thuật và trung tâm khoa học trải nghiệm, (2) Trung tâm biểu diễn nghệ thuật với Nhà hát lớn 1200 chỗ ngồi; (3) Khối nhà hát Khối hộp đen – Black Box đa chức năng có thể thu vào 500 chỗ ngồi. Ý tưởng thiết kế tổ chức một không gian quảng trường trung tâm đóng vai trò là tiền sảnh chung bên ngoài cho tất cả các khối chức năng. Qua đó, các không gian chức năng như Bảo tàng trưng bày, nhà hát lớn, được bố trí đối xứng qua trục không gian quảng trường trung tâm này. Thiết kế kiến trúc mặt tiền công trình với cấu trúc những bức tường bằng kính hướng ra các không gian sân vườn đa dạng, đặc biệt là trục không gian trung tâm này cho phép du khách xác định cá tính và đặc điểm của từng địa điểm. Đặc biệt, không gian mở ở trung tâm này còn được sử dụng để tổ chức nhiều chức năng dùng chung cho các khối chức năng như nhà hàng café, siêu thị và TTTM, kho, không gian giao lưu và tổ chức văn hóa cộng đồng ngoài trời.
Không gian cảnh quan và mặt đứng hướng nam của công trình
Chi tiết cấu trúc mái kết cấu thép cao vút ấn tượng của công trình
Chi tiết cấu trúc hệ cột vòm thép và vách kính bên trong nội thất không gian sảnh chính của công trình
Về kiến trúc tổng thể, công trình chủ yếu sử dụng cấu trúc bê tông, thép và kính công nghệ cao, tổng thể tổ hợp bao gồm năm tòa nhà có cấu trúc riêng biệt, mỗi tòa nhà có mái che bằng thép bên ngoài tự hỗ trợ. Được hỗ trợ chỉ bởi 22 cột và có tổng diện tích 270m x 170m, những mái nhà bằng thép hình tự do này bao gồm các hình học đối xứng để cho phép các cấu trúc mô-đun lặp đi lặp lại của chúng có thể được chế tạo ngoài công trường và được lắp ráp từ chỉ hai loại cột khác nhau.
Dù được tích hợp 03 chức năng trong một tổ hợp khuôn viên chung, thống nhất bởi logic hình thức và cấu trúc mạch lạc trải rộng 170 mét từ đông sang tây và dài 270 mét từ bắc xuống nam, nhưng bên cạnh sự hòa quyện thống nhất thì mỗi khối chức năng lại được thiết kế với những đặc điểm độc đáo tạo ra những trải nghiệm khác nhau cho du khách. Các khối chức năng Bảo tàng Nghệ thuật và nhà hát lớn là 02 công năng chính quan trọng nhất được hoàn thiện bằng hệ thống các vật liệu xây dựng nhẹ, trong khi Nhà hát Black Box đa chức năng và Trung tâm Khoa học được thi công và hoàn thiện bằng vật liệu bê tông và thép tiền chế tối màu.
Không gian lối dốc ngoài trời có mái che
Không gian giếng trời để trống tại khu vực sảnh mở bên ngoài công trình
Với ý tưởng mô phỏng hình tượng Kim Loan - Chim phượng hoàng vàng, điểm đặc trưng ấn tượng nhất của công trình chính là cấu trúc kết cấu mái mang âm hưởng của mô hình họa tiết tổ hợp chữ V xếp zig zắc (Chevron). Cấu trúc này cũng mô phỏng lại hình ảnh đội hình bay của các loài chim di cư tại miền nam Trung Quốc. Các tán mái cấu trúc thép có mắt lưới giúp che bức xạ nhiệt và nắng cho mỗi địa điểm cụ thể bên trong tổ hợp bởi sự tinh chỉnh được cấu hình thông qua sự lặp lại, đối xứng và biến đổi quy mô, đồng thời cũng tạo được sự kết hợp của các yếu tố liên quan đáp ứng các yêu cầu chức năng khác nhau của mỗi tòa nhà. Sự lặp lại của các mô đun mái tự hỗ trợ và tự ổn định này đã tối ưu hóa quá trình thi công tiền chế, đem đến hiệu quả trong thi công xây dựng và sử dụng.
Ý tưởng thiết kế cấu trúc mái nhà đặc biệt cũng giúp gắn kết các địa điểm khác nhau dưới một mạng lưới vỏ lưới bao bọc bốn cánh của tổ hợp. Những cây cầu và khoảng trống kết nối với nhau tạo ra một quảng trường công cộng nhiều tầng ở trung tâm với tầm nhìn ra bên trong cũng như các lối đi dạo xung quanh với các quán cà phê, nhà hàng và cơ sở giáo dục. Thiết kế tối ưu hóa điều hướng trực quan bằng ánh sáng tự nhiên ở tất cả các khu vực công cộng nhằm tăng cường kết nối; tạo ra những không gian dân sự hấp dẫn để người dân địa phương tận hưởng suốt cả ngày và buổi tối.
Chi tiết không gian hành lang và ban công bên trong công trình
Chi tiết mái thép công nghệ cao của công trình
Bên trong nội thất, không gian khối chức năng Bảo tàng Nghệ thuật với cấu trúc hình dạng chữ V của mái nhà giúp cố định khung giếng trời chính nhằm ở khu vực trung tâm giúp tối ưu về cung cấp ánh sáng và thông gió tự nhiên cho từng không gian nội thất bên trong bảo tàng. Đồng thời, giải pháp thiết kế trên cũng cho phép tạo ra một bề mặt phẳng thẳng đứng liên tục, không có giới hạn để trưng bày các tác phẩm nghệ thuật. Để truyền tải ý tưởng thiết kế kết hợp kiến trúc với trải nghiệm triển lãm, thiết kế không gian nội thất bảo tàng đã tổ chức một 'dải băng' màu trắng liên tục, như là trục đánh dấu dẫn hướng của tuyến tham quan triển lãm và lưu thông theo chiều dọc của bảo tàng, đồng thời cũng là điểm nhấn trang trí nổi bật bên trong nội thất của bảo tàng. Các không gian phòng trưng bày cố định cũng được bố trí đồng bộ dọc bên cạnh các không gian sảnh tầng ở trung tâm. Cùng với đó, bên trong nội thất cũng được bố trí đồng bộ các không gian tiện ích như: kho lưu trữ và không gian hành chính nội bộ ở phía sau.
Không gian nội thất cấu trúc sảnh mái
Không gian sảnh giao thông tiếp cận có mái che
Không gian sảnh giếng trời thông tầng trung tâm
Bên cạnh đó, không gian nội thất của khối chức năng Nhà hát Lớn tiếp nối cấu trúc của mái che bên ngoài của trung tâm với vị trí và góc của các tấm trần được tối ưu hóa để phản xạ âm thanh. Các bề mặt hấp thụ âm thanh của Nhà hát Lớn được thiết kế để đáp ứng các tiêu chuẩn âm thanh cao nhất cần thiết cho các buổi biểu diễn địa phương, quốc gia và quốc tế.
Nằm sau cùng, không gian nội thất của Trung tâm Khoa học cũng biến đổi hình học của mái nhà trung tâm để giới thiệu sự đổi mới khoa học với các triển lãm tương tác khơi gợi trí tò mò và học hỏi. Giảng đường của Trung tâm Khoa học được thiết kế cho chương trình trình diễn công khai các thí nghiệm và khám phá khoa học của trung tâm.
Nội thất không gian khán phòng đa năng
Nội thất và hệ thống thiết bị chiếu sáng kỹ thuật cao không gian phòng chiếu phim 360 độ
Do các lợi thế của việc tổ chức tổ hợp, ngoài việc du khách có thể đồng thời khám phá và sử dụng đồng thời chức năng phục vụ khác nhau, nhiều tiện ích sử dụng cũng được chia sẻ đồng thời cho cả 03 khối chức năng như hệ thống bục biểu diễn có mái che được thiết kế mô phỏng mô hình một hòn đảo nổi trong không gian hồ ZhongXin trong khuôn viên bên ngoài công trình. Hay hệ thống các đường dốc và đường hầm dành cho người đi bộ mời gọi du khách băng qua mặt hồ đến quảng trường công cộng trung tâm của bục, nơi có cầu đi bộ nối qua các khoảng trống đến từng địa điểm, các lối đi bộ ven hồ và quảng trường bên dưới cấu trúc mái rộng và một không gian khán phòng mở không có mái che ở phía tây của trung tâm cho phép tổ chức các hoạt động và biểu diễn ngoài trời.
Để đạt được các yếu tố xanh, tiết kiệm năng lượng, sinh thái và phát triển bền vững, cảnh quan của trung tâm và hồ xung quanh được thiết kế như những yếu tố không thể thiếu trong sáng kiến 'thành phố bọt biển' của Chu Hải nhằm mục tiêu thẩm thấu, lưu trữ và tái sử dụng tự nhiên ít nhất 70% nước mưa của thành phố bằng cách sử dụng hệ thực vật và động vật thủy sinh để lọc các chất gây ô nhiễm một cách tự nhiên. Cảm biến độ ẩm và độ ẩm của đất trong hệ thống tưới tiêu của cảnh quan sẽ kiểm soát và giảm lượng nước tiêu thụ.
Bên cạnh đó, cấu trúc kính hai lớp cách nhiệt của lớp vỏ tòa nhà được tối ưu hóa cho hiệu suất nhiệt và được bảo vệ bởi mái vòm dạng lưới kết hợp các tấm nhôm đục lỗ để che nắng bên ngoài. Các lỗ trên các tấm có kích thước khác nhau để cho phép các mức độ ánh sáng mặt trời khác nhau trong không gian bên trong của trung tâm phù hợp với yêu cầu lập trình, hướng và mức hấp thụ năng lượng mặt trời của chúng. Vào ban đêm, tán mái này tắm trung tâm trong ánh sáng phản chiếu dịu nhẹ.
Chi tiết cấu trúc trần phản âm kỹ thuật cao bên trong nội thất khán phòng đa năng
Không gian sảnh mở có mái che bên ngoài công trình
Không gian mở bên ngoài công trình dành cho đa dạng các hoạt động sinh hoạt cộng đồng
Hệ thống giám sát mức tiêu thụ năng lượng và chất lượng không khí trong nhà với khả năng điều khiển thông minh sẽ tự động điều chỉnh môi trường bên trong trung tâm để mang lại sự thoải mái tối ưu và giảm năng lượng. Việc thu hồi nhiệt thải sẽ được sử dụng để đáp ứng nhu cầu nước nóng của trung tâm bằng các thiết bị tiết kiệm nước được kết nối với hệ thống tái chế nước của trung tâm.
Về bộ sưu tập trưng bày, dự kiến, trong năm 2024, nhiều tác phẩm nghệ thuật đương đại của các nghệ sỹ địa phương cũng như toàn lãnh thổ Trung Quốc và Quốc tế cũng sẽ được lựa chọn và trưng bày theo 07 chủ đề tại các không gian trưng bày cố định. Dự kiến đầu năm 2024, Bảo tàng Quốc gia nghệ thuật Trung Quốc cũng sẽ có sự hỗ trợ một số các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc và tranh hội họa mỹ thuật đương đại trưng bày tại các không gian sảnh trung tâm của tòa nhà. Cùng với đó, rất nhiều các tổ chức tư nhân cũng đã có các cam kết hỗ trợ tổ chức nhiều hoạt động trưng bày, trải nghiệm, sinh hoạt văn hóa cộng đồng tại các không gian trưng bày di động bên trong khu vực sảnh và các không gian có mái che, sân vườn bên ngoài trong khuôn viên tổ hợp công trình.
Nguyễn Hải Vân (tổng hợp)
Nguồn: