Nằm trong hệ thống bảo tàng cấp quốc gia, dù được xây dựng và khánh thành vào những năm 1968 của thế kỷ trước tại thành phố Sao Paolo (Brazil) do nữ kiến trúc sư Lina Bo Bardi nhưng cho đến nay, công trình Bảo tàng Nghệ thuật Sao Paolo (Museum of art Sao Paolo - MASP) vẫn được coi là một trong những ví dụ thành công nhất của một bảo tàng tối ưu cho cộng đồng vừa phục vụ như một bảo tàng vừa là một nơi tụ tập thân mật cho người dân.
Theo nghĩa này, MASP là minh chứng cho sức mạnh của các kiến trúc sư trong việc thúc đẩy các giá trị bình đẳng và trách nhiệm xã hội cũng như thông qua thiết kế. Tòa nhà thể hiện rõ nhất nỗ lực tối đa nhằm cải thiện điều kiện đô thị thông qua kiến trúc.
Tổng thể công trình hòa nhập trong không gian đô thị
Phối cảnh tổng thể công trình
Tổng thể công trình từ trục đường phía sau công trình
Bảo tàng Nghệ thuật São Paulo (MASP) là một bảo tàng nghệ thuật nằm trên Đại lộ Paulista ở thành phố São Paulo, Brazil. Công trình nổi tiếng với kiến trúc hình khối một cấu trúc bằng kính và bê tông, với phần thân chính được nâng đỡ bởi hai dầm bên trên không gian hạ cánh tự do 74 mét, được coi là một cột mốc của thành phố và là biểu tượng chính của kiến trúc hiện đại Brazil hiện đại.
Chi tiết kết cấu khung chính trong quá trình thi công công trình bảo tàng
Không gian tầng mái khối đế đóng vai trò như một sân chơi cho cộng đồng với cây xanh mát mắt
Nữ kiến trúc sư Lina Bo Bardi, tên gốc đầy đủ là Achillina Bo, là một kiến trúc sư hiện đại người Brazil gốc Ý, nhà thiết kế công nghiệp, nhà bảo tồn lịch sử, nhà báo. Bà đã thiết kế những cấu trúc mang phong cách riêng đầy táo bạo kết hợp giữa chủ nghĩa kiến trúc Hiện đại với chủ nghĩa dân túy. Năm 1950 Bo Bardi cùng chồng thành lập tạp chí Habitat và làm biên tập viên cho đến năm 1953. Trong thời gian đó, tạp chí này là tạp chí kiến trúc có ảnh hưởng nhất ở Brazil. Năm 1958, Bo Bardi bắt đầu xây dựng một tòa nhà mới (hoàn thành năm 1968).
Nằm ở vị trí trung tâm trên Đại lộ Paulista của São Paulo, Khi được ủy ban xây dựng giao thiết kế một bảo tàng nghệ thuật mới trên Terraço do Trianon của São Paulo, một tiêu chí thiết kế đã được ấn định phải đảm bảo “Trong mọi trường hợp, tòa nhà không thể ngăn cản tầm nhìn toàn cảnh của địa điểm về các vùng thấp hơn của thành phố”. Quy tắc này, do cơ quan lập pháp địa phương thiết lập, nhằm bảo vệ những gì đã trở thành không gian tập trung đô thị quan trọng dọc theo Avenida Paulista, huyết mạch tài chính và văn hóa chính của thành phố. Không nản lòng, Bo Bardi đã đưa ra một giải pháp đơn giản và mạnh mẽ. Cô đã thiết kế một tòa nhà với một phần lớn chia cắt qua phần giữa của nó, chôn một nửa của nó bên dưới sân thượng và nâng nửa còn lại lên bầu trời. Do đó, quảng trường vẫn mở và không bị cản trở, và vào năm 1968, Bảo tàng Nghệ thuật São Paulo (MASP) mang tính biểu tượng ra đời.
Ngay từ đầu, dự án đã đầy rẫy những dư âm chính trị. Bo Bardi, người giám sát gần như mọi phần thiết kế, xây dựng và quản lý của tòa nhà, ban đầu đã đảm bảo bảo tàng và địa điểm đặt nó phải thuộc về người dân và thành phố. Bảo tàng không chỉ trả lại đúng diện tích không gian công cộng ở khu vực xây dựng, mà còn bao hàm quan điểm cấp tiến rằng một bảo tàng có thể vừa trưng bày văn hóa vừa đóng vai trò như một sân khấu mà nó được tạo ra.
Chi tiết cấu trúc cột chính màu đỏ đặc trưng của công trình
Chi tiết kiến trúc mặt bên công trình
Chi tiết màu sắc kiến trúc và vật liệu công trình
Kiến trúc công trình được thiết kế trên cơ sở sự xếp chồng của các yếu tố chủ nghĩa hiện đại và vị nhân sinh. Một mặt, các sơ đồ mặt bằng có vách kính bao quanh theo lối tổ chức không gian mở và trang nhã tạo nên sự hấp dẫn trực quan của bảo tàng theo truyền thống Phong cách Quốc tế. Mặt khác, các hệ cột dầm chính và hệ thống cấu trúc bằng bê tông khổng lồ theo chủ nghĩa kiến trúc thô mộc Brutalism đang ở thời kỳ hoàng kim tại thời điểm xây dựng bảo tàng gây nên ấn tượng thị giác rất lớn. Thay vì né tránh những xung đột thị giác tạo nên bởi các yếu tố khác biệt này, màu sắc đỏ tươi của các cấu trúc dầm cột khung chính cho phép điều chỉnh làm mỏng hiệu ứng thị giác của các tầng nhà và kéo dài các yếu tố tuyến/ diện chiều dọc dọc của mặt tiền để phi vật chất hóa chiều rộng của chúng một cách trực quan. Hiệu ứng của sự tác động lẫn nhau của những ý tưởng này là rất ấn tượng và việc suy nghĩ lại sáng tạo của tòa nhà về thẩm mỹ thông thường làm liên tưởng đến truyền thống duy nhất của Brazil về chủ nghĩa hiện đại cụ thể bao gồm Oscar Niemeyer và Roberto Burle Marx.
Cây xanh cổ thụ hiện diện trên mặt đứng phía sau của công trình
Không gian đường phố phía trước công trình
Tính thẩm mỹ hoành tráng được tạo ra bởi thiết kế tổ chức kiến trúc mặt tiền và kết cấu ấn tượng của công trình tạo nên sự ấn tượng trong ngôn ngữ trang trọng của tòa nhà. Hai dầm bê tông dự ứng lực khổng lồ, nằm trên các trụ lớn chạy song song, là hệ khung kết cấu chính để đỡ khối không gian chính bằng kính đóng vai trò là các không gian hành chính và triển lãm chính của bảo tàng. Phần không gian phía trên được kết nối với các tầng dưới thông qua một thang máy kính trong suốt đưa du khách vào một cuộc hành trình giữa bảo tàng và cảnh quan tự nhiên ngoạn mục của thành phố, mang hàm ý kết nối hữu cơ giữa tác phẩm nghệ thuật có thể tồn tại với những người tạo ra nó.
Cấu trúc cầu thang ấn tượng tại không gian cầu thang trung tâm
Không gian hành lang bên ngoài các phòng trưng bày cố định
Không gian sảnh và thang bộ thang máy lồng kính độc đáo của bảo tàng
Chi tiết vách trang trí không gian khán phòng đa năng
Các giải pháp thiết kế tổng thể công trình cả nội và ngoại thất liên tục tạo ra sư ấn tượng giữa sự nhẹ nhàng và khối lượng. Từ trên cao nhìn xuống, khối chính công trình dường như nằm lơ lửng không trọng lượng về mặt trực giác. Khi ở bên dưới tòa nhà, khách tham quan hoàn toàn không có cảm giác bị áp bức do sự hiện diện của khoảng trống bao la khu vực tầng trệt. Những người đi bộ trên quảng trường không gian trống tầng trệt bên dưới là không gian sinh hoạt cộng đồng thú vị, nơi nghỉ chân hoặc giao lưu có mái che an toàn để mọi người dân có thể lắng đọng cảm nhân được từng đám mây đã lướt qua trước mặt trời Brazil nóng bỏng.
Không gian tầng trệt ấn tượng của bảo tàng
Không gian sắp đặt trưng bày tại khu vực tầng trệt của bảo tàng
Không gian thiên nhiên bên ngoài ùa vào bên trong từng không gian nội thất trưng bày
Không gian mái sảnh phía trước bảo tàng
Trong các phòng trưng bày triển lãm chính, một thiết kế tổ chức không gian mở theo chủ nghĩa hiện đại đã cho phép sắp đặt và loại bỏ hoàn toàn các cách bài trí truyền thống theo các thứ bậc giữa các tác phẩm nghệ thuật. Du khách được thả từ thang máy vào một cánh đồng tranh treo lơ lửng không qua xử lý và được yêu cầu uốn lượn giữa các bức tranh mà không có cảm giác rõ ràng về sự tiến triển. Như một học giả đã mô tả về nó, “mỗi tác phẩm nghệ thuật được hiển thị là một địa điểm riêng của nó, một chế độ hiển thị chứng thực cả số phận ra đời và tồn tại của các tác phẩm, nhưng cũng và quan trọng hơn là thiếu khung thể chế.” Một số tác phẩm còn được gắn nổi bật trên các tấm kính đặt trong các khối bê tông nặng, dường như lơ lửng trong không khí, tăng cường sự hỗn loạn được giải phóng của cuộc triển lãm và bắt chước một cách táo bạo hình dạng nổi của tòa nhà.
Tổng thể không gian trưng bày trung tâm
Tổ chức màu sắc và nội thất không gian trưng bày trung tâm
Không gian trưng bày ảnh tư liệu
Không gian trưng bày các tác phẩm mô hình kiến trúc
Không gian trưng bày tranh 3D đương đại kết hợp âm thanh trình chiếu đa phương tiện
Không gian phòng trưng bày ứng dụng công nghệ trình chiếu hiện đại
Ngay từ ngày đầu thành lập năm 1947 bởi Assis Chateaubriand và Pietro Maria Bardi, cho đến này Bảo tàng vẫn hoạt đồng với vai trò là một tổ chức phi lợi nhuận nổi bật với nhiều sáng kiến quan trọng liên quan đến giáo dục nghệ thuật và ngâm thơ ở Brazil, cũng như vai trò tiên phong như một trung tâm văn hóa. Đây cũng là bảo tàng Brazil đầu tiên quan tâm đến nghệ thuật sau Thế chiến II.
Không gian trưng bày hiện vật đàn thủ công kết hợp âm thanh hỗ trợ
Không gian trưng bày nghệ thuật châu Âu thời kỳ phục hưng
Bộ sưu tập của Bảo tàng Nghệ thuật São Paulo được coi là bộ sưu tập lớn nhất và toàn diện hơn về nghệ thuật phương Tây ở Mỹ Latinh và toàn bộ Nam Bán cầu. Trong số 8.000 tác phẩm của bảo tàng, bộ sưu tập các bức tranh, tác phẩm điêu khắc, bản vẽ, chạm khắc và nghệ thuật trang trí của châu Âu nổi bật. Các tác phẩm nghệ thuật trường phái Pháp và Ý chiếm đa số, tạo thành phần cốt lõi của bộ sưu tập, tiếp theo là các tác phẩm nổi tiếng của các danh họa bậc thầy Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh và Đức.
Không gian trưng bày tranh nghệ thuật châu Á
Không gian trưng bày tượng và tranh nghệ thuật thời kỳ La Mã
Tác phẩm nghệ thuật điêu khắc khu vực Mỹ La tin trưng bày tại bảo tàng
Bảo tàng cũng lưu giữ một bộ sưu tập đáng kể về nghệ thuật Brazil và Brasiliana, nơi chứng kiến sự phát triển của nghệ thuật Brazil từ thế kỷ 17 đến nay. Vẫn trong bối cảnh nghệ thuật phương Tây, bảo tàng sở hữu những tài liệu quan trọng của nghệ thuật Latinh và Bắc Mỹ. Ở quy mô nhỏ hơn, kho lưu trữ của bảo tàng chiêm ngưỡng những đồ vật đại diện của nhiều thời kỳ và các nền văn minh phi phương Tây riêng biệt - chẳng hạn như nghệ thuật châu Phi và châu Á - và những thứ khác nổi bật về sự liên quan về công nghệ, khảo cổ, lịch sử và nghệ thuật, chẳng hạn như các bộ sưu tập chọn lọc của Cổ vật Ai Cập, Etruscan, Hy Lạp và La Mã, bên cạnh các hiện vật khác của các nền văn hóa Tiền Columbian và nghệ thuật châu Âu thời trung cổ. Phần chính của bộ sưu tập được tập hợp từ năm 1947 đến năm 1960 bởi Pietro Maria Bardi, trước đây là chủ sở hữu của các phòng trưng bày thương mại ở Milan và Rome, Được bảo trợ bởi tổ chức danh tiếng Diários Associados Press, ông đã thương lượng và thưởng cho các nhà tài trợ bằng danh hiệu người bảo trợ để có được các tắc phẩm nổi tiếng của nhiều danh họa lớn Châu Âu như Rembrant, Van Goh, Renoir…
Tác phẩm nghệ thuật của danh họa Peter_Paul Rubens trưng bày tại bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật của danh họa Renoir trưng bày tại bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật của danh họa Ticiano trưng bày tại bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật của danh họa Rembrandt trưng bày tại bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật thời kỳ phục hưng trưng bày tại bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật của danh họa Pittoni trưng bày tại bảo tàng
Du khách chiêm ngưỡng các tác phẩm nghệ thuật có một không hai tại bảo tàng
Hiện nay, bảo tàng cũng có một trong những thư viện nghệ thuật lớn nhất cả nước với toàn bộ dữ liệu lưu trữ của toàn bộ các bộ sưu tập đã được Viện Lịch sử và Nghệ thuật Brazil đưa vào danh sách Di sản Quốc gia Brazil.
Nguyễn Hải Vân