Nhắc đến Bồ Đào Nha, người ta thường nhớ đến về quốc gia biển, với nhiều danh nhân khám phá các vùng biển trên thế giới và các đội thương thuyền thống trị nhiều khu vực biển. Để vinh danh những đóng góp của người dân Tây Ban Nha với nền hàng hải quốc gia và thế giới, công trình bảo tàng Ilhavo Maritime Museum đã được xây dựng, để trở thành thánh đường cho những giá trị lịch sử hàng hải quốc gia Bồ Đào Nha
Ilhavo được biết tới là một thị trấn đánh cá nhỏ trên bờ biển miền trung Bồ Đào Nha. Trong nhiều thế kỷ, đây là quê hương của Hạm Đội Trắng - đoàn thương thuyền và thuyền đánh cá của Bồ Đào Nha hành trình ngang dọc thống trị ở Bắc Đại Tây Dương và những đánh bắt cá tuyết ngoài khơi bờ biển vùng đất mới Nam Cực.
Tổng thể khuôn viên công trình bảo tàng
Quang cảnh công trình hòa nhập với cảnh quan tổng thể khu vực dân cư xung quanh
Vào đầu những năm 1970, một tòa bảo tàng cấp quốc gia đã được xây dựng lên để tri ân những ngư dân địa phương về những cống hiến cho ngành công nghiệp hàng hàng hải đầy gian khó, khắc nghiệt nhưng cũng vẻ vang làm vinh danh cho quốc gia hàng hải Bồ Đào Nha trong lịch sử. Gần 30 năm sau, chính phủ đã quyết định tái cấu trúc và mở rộng công trình bảo tàng hiện có để tạo dựng một quần thể bảo tàng hàng hải đồng bộ, ấn tượng, nơi trưng bày và triển lãm các bộ sưu tập thuyền và đồ dùng hàng hải đồ sộ vào loại lớn nhất Châu Âu.
Mặt tiền phía trươc công trình từ trục đường giao thông chính
Không gian sân trước bảo tàng
Không gian quảng trường phía trước công trình
Với vị trí nằm ở ngoại ô thị trấn, trên một khu đất bất thường với hai bên là những ngôi nhà ở hai tầng, liền kề hoặc đơn lập, sau các cuộc thị tuyển chọn được tổ chức, hãng thiết kế ARX Bồ Đào Nha đã giành chiến thắng với một đề xuất thiết kế đầy trí tưởng tượng kết hợp sự táo bạo của không gian và vật liệu với sự gợi cảm. Về tổng thể, sau khi hoàn thành cải tạo, công trình có quy mô tăng gần gấp đôi (lên tới 3.850 m2). Việc cải tạo lần đầu đã chính thức hoàn thành vào năm 2002, đã khiến cả người dân và du khách sửng sốt bởi kiến trúc bảo tàng mới đã thực sự nhấn nổi bật theo cách cơ cấu bố cục lại, cách lắp đặt và tái cấu trúc hình ảnh tổng thể công trình với các mái nhà hình răng cưa gợi nhớ đến những cánh buồm của con tàu vượt ra ngoài cảnh quan ngoại ô. Quy mô của thiết kế tổng thể giúp tích hợp bảo tàng vào khu vực lân cận xung quanh, biến nó thành một phần của chiến lược đô thị rõ ràng. Với các cấu trúc phục vụ trưng bày bằng thép và kính hiện đại, chữ đồ họa trên mặt tiền và sự hiện diện hùng vĩ của tòa tháp đen mới nổi trên mặt nước, hãng thiết kế ARX đã chứng minh một cách khéo léo các ý tưởng về một sự kết nối xuyên suốt giữa kiến trúc, kết cấu và văn hóa.
Cấu trúc tòa nhà cũ được kết nối bởi cấu trúc cầu hành lang mới
Không gian sân ngoài trời bên dưới cấu trúc cầu hành lang mới cải tạo
Không gian cổng phụ hướng ra sân trong của bảo tàng
Các không gian được quy hoạch theo trục trung tâm trong đó bố cục xung quanh khu vực sân trong. Hướng tuyến hiện có trên mặt tiền đường phố được giữ nguyên; các khối công trình mới đã được thêm vào bên trong lô đất, tạo ra một khu vườn bên trong mới, tuy nhiên các công trình vẫn được tôn trọng giữ nguyên tối đa tính chất ngẫu hững tự nhiên vốn có. Yếu tố đầu tiên của dự án là xem xét lại việc xây dựng và các yếu tố chức năng của cấu trúc hiện có, trong đó một cánh hẹp được bổ sung dọc theo toàn bộ chiều dài của nó để tiếp cận các lối vào nhà và cơ sở hạ tầng kỹ thuật của tòa nhà. Các tập không gian chức năng mới đã được neo vào cánh này: Sala da Ria lớn, khu vực tháp trung tâm.
Cấu trúc công trình soi bóng với hồ nước nội bộ
Không gian hồ nước làm nền cảnh cho các khối kiến trúc của bảo tàng
Không gian tầng mái với quang cảnh mở rộng ra thiên nhiên cho du khách chiêm ngưỡng
Với ý tưởng sử dụng đa dạng mặt nước làm nền cảnh cho công trình, không gian hồ bơi trung tâm được quy hoạch tại vị trí đắc địa giúp phản chiếu ánh sáng mặt trời vào hầu khắp các không gian bên trong. Nước có thể nhìn thấy từ tất cả các bộ phận của tòa nhà và là đặc điểm chính của Bảo tàng, hỗ trợ chức năng biểu tượng của bảo tàng (bảo tàng hàng hải), cung cấp nguồn lực cho các chiến binh chữa cháy và cung cấp một lĩnh vực triển lãm tiềm năng.
Chi tiết khối công trình trung tâm mô phỏng hình tượng cánh buồn
Chi tiết không gian sảnh vào chính của công trình
Chi tiết mặt bên nổi bật của cấu trúc hành lang mới được cải tạo
Nội thất không gian sảnh tầng 2 uốn lượn ấn tượng
Điểm nhấn chính có thể nhìn từ bên ngoài công trình chính là tòa tháp trung tâm. Với hình khối hình vát cong, mô tả ý niệm về hình ảnh cánh buồm. Với chức năng là không gian triển lãm tạm thời, cấu trúc này được ốp đá phiến đen rất ấn tượng. Cùng với đó, khối hành chính với thư viện và quán cà phê. Trên mặt tiền công trình, các vật liệu hoàn thiện hiện đại khác như tông màu trắng (thạch cao), đen (đá phiến) và xám (kẽm) tạo ra một kết nối linh hoạt giữa không gian bên trong và bên ngoài.
Các hoạt động chơi thú vị bên dưới cấu trúc cầu hành lang mới được cải tạo
Vào năm 2012, một lần nữa, hãng kiến trúc ARX tiếp tục được lựa chọn để thiết kế cải tạo công trình. Trong lần cải tạo này, không gian bể cá Codfish được thiết kế bổ sung đóng vai trò cấu trúc kết nối hai tòa nhà chính và các không gian chức năng khác để thiết lập nên một quần thể phức hợp, với một tuyến tham quan thống nhất xung quanh các chủ đề biển và ngư nghiệp.
Cấu trúc bể thủy cung cho phép du khách chiêm ngưỡng hiện vật từ trên cao xuống
Các hoạt động ấn tượng trong khu bể thủy cung thu hút du khách
Không gian bể thủy cung dưới tầng hầm
Du khách hào hứng chiêm ngưỡng các hiện vật trưng bày tại bảo tàng
Trong chỉnh thể cấu trúc độc đáo này, khu vực trưng bày Hàng hải là nơi lưu giữ ký ức. Cùng với đó, khu vực Thủy cung là không gian trưng bày cho sinh vật biển. Các không gian thư viện và trung tâm nghiên cứu về các hoạt động của con người gắn liền với biển cũng được bố trí đồng bộ bên trong bảo tàng để phục vụ công tác học tập và nghiên cứu của học sinh, sinh viên, du khách.
Không gian trưng bày trên tầng 3
Nội thất không gian hành lang khu trưng bày về cá tuyết
Nhiều hiện vật cá độc đáo còn sống trong khu vực thủy cung của bảo tàng
Với cấu trúc đường xoắn mới kết nối các cấu trúc thành phần, tổng thể công trình bảo tàng được xem là cấu trúc thiết bị đô thị tự thân hài hòa và hòa nhập với tổng thể không gian công cộng đô thị, khi kết nối Bảo tàng với trường học cũ. Một cách ngẫu hứng, theo đúng tuyến tham quan được tái cấu trúc mới, du khách sẽ có một cuộc hành trình bắt đầu treo lơ lửng trên bể, để chuyển sang chế độ lặn khám phá dần dần, một trải nghiệm đắm mình trong môi trường sống của cá tuyết. Khán phòng thân mật, với tầm nhìn bao quát vào thủy cung, đánh dấu việc tạm dừng chuyến thăm để chiêm ngưỡng và cung cấp thông tin về cuộc sống của loài này.
Không gian trưng bày ảnh tư liệu
Không gian trưng bày tư liệu lịch sử về Hạm đội trắng
Hiện vật ngư cụ truyền thống trưng bày tại bảo tàng
Về trưng bày, các hiện vật của bảo tàng đã được chính thức khởi động sưu tập từ tháng 8/1937 rất lâu trước khi bảo tàng được chính thức hoàn thành xây dựng. Ngày nay, các hiện vật phong phú trưng bày tại bảo tàng đã và vẫn là nhân chứng cho mối quan hệ bền chặt giữa người dân Ílhavo với biển và đầm phá Aveiro. “Faina Maior” - câu cá tuyết bằng dây và lưỡi câu trong các xưởng làm việc của một người đàn ông ở Newfoundland và Greenland - cũng như các hoạt động nông nghiệp hàng hải là những tài liệu tham khảo mang tính gia trưởng của bảo tàng.
Các chủ đề về hàng hải đều có mặt trong một cuộc triển lãm cố định, mang đến cho du khách khả năng tìm thấy dấu vết của quá khứ gần đây. Trong phòng biển, triển lãm cố định thứ ba của bảo tàng, người ta có thể tìm thấy nhiều lựa chọn mô hình thuyền thể hiện sự đa dạng của chủ nghĩa yêu nước trên biển của Bồ Đào Nha và mối quan hệ bền chặt giữa người dân địa phương và biển cả.
Bộ sưu tập mô hình thuyền cổ trưng bày tại bảo tàng
Hiện vật thuyền cổ trưng bày tại bảo tàng
Hiện vật trưng bày đồ dùng đi biển
Mô hình trải nghiệm thực tế ảo ngư dân câu cá tuyết cho du khách
Cùng với các bộ sưu tập đặc trưng nhất của bảo tàng, một bộ sưu tập lớn các hiện vật liên quan đến đánh bắt cá tuyết dòng và các hoạt động hàng hải nông nghiệp của đầm phá Aveiro, làm nổi bật các kỹ thuật đánh bắt khác nhau được sử dụng trong đầm phá, bảo tàng lưu giữ một di sản địa phương và khu vực phản ánh kinh nghiệm của Ílhavos. Không thể thiếu một bộ sưu tập gốm sứ có giá trị, đặc biệt chú trọng đến thủy tinh và đồ sứ từ Vista Alegre, một bộ sưu tập hội họa, điêu khắc và bản vẽ và một bộ sưu tập khổng lồ về vỏ sò cũng như bộ sưu tập rong biển.
Theo thời gian, những bộ sưu tập này bao gồm từ cuối thế kỷ XIX đến thế kỷ XX. Tập trung chủ yếu vào Bồ Đào Nha, những bộ sưu tập này phản ánh kinh nghiệm hàng hải và ảnh hưởng của việc đánh bắt đối với các quần thể ở bờ biển.
Nguyễn Hải Vân