Bảo tàng nghệ thuật Himalayas Thượng Hải - Himalaya Art Museum trước đây được gọi là Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Zendai Thượng Hải là một bảo tàng nghệ thuật tư nhân, phi lợi nhuận được xây dựng ở khu vực Phố Đông, Thượng Hải, Trung Quốc. Hiện nay, Bảo tàng được xem là một trong những cơ sở trưng bày nghiên cứu về nghệ thuật, giáo dục, sưu tầm, nghiên cứu và trao đổi học thuật về văn hóa vùng Himalya nổi tiếng hàng đầu của Trung Quốc và thế giới.
Cảnh quan tổng thể công trình trong không gian đô thị
Bảo tàng Nghệ thuật Himalayas được xây dựng với mục tiêu chính cam kết phục hồi vị thế của thành phố Thượng Hải từ đầu thế kỷ 21 như là trung tâm văn hóa và nghệ thuật ở châu Á, nhằm mục đích tạo ra một nền tảng duy nhất để kết nối quá khứ với hiện tại và tương lai, thúc đẩy sự phát triển của văn hóa và tư duy đương đại và giới thiệu những thành tựu có được từ sự giao tiếp giữa trí thức địa phương và nền nghệ thuật toàn cầu.
Bằng cách mạnh dạn tích hợp nhiều chức năng công cộng với các chức năng trưng bày, bảo tàng được giới chuyên gia đánh giá là một mô hình mới cho các bảo tàng nghệ thuật và một góc nhìn độc đáo để đánh giá sự đóng góp của Trung Quốc và sự tương tác với nhiều nền văn hóa trên thế giới. Công trình do kiến trúc sư gạo cội người Nhật Bản - Arata Isozaki thiết kế và mở cửa lần đầu năm 2012. Gầy đây, sau một đợt trùng tu kéo dài, từ cuối năm 2017, bảo tàng đã chính thức mở cửa trở lại cho công chúng với nhiều không gian trưng bày rất độc đáo.
Sơ đồ mặt đứng thiết kế công trình
Mặt đứng chính công trình
Mặt đứng công trình nhìn từ trục đường chính
Trên khuôn viên rộng 28.000 m2, tại vị trí trung tâm trong Khu Grand Pudong, một trong những khu vực phát triển nhanh nhất của Thượng Hải, công trình được kết nối thuận tiện với trung tâm thành phố Thượng Hải bằng Tuyến tàu điện ngầm số 7, và chỉ cách Trung tâm Triển lãm Quốc tế Mới Thượng Hải một dãy nhà, Trung tâm Himalayas.
Với tổng diện tích sàn là 160.000 m2, với chức năng là một khu hỗn hợp, công trình bao gồm một trung tâm mua sắm, nhà hát nghệ thuật hiện đại, không gian văn phòng và bảo tàng nghệ thuật, công trình được xem là một trong những bảo tàng độc đáo của Châu Á. Về kiến trúc công trình trình, với cách tổ hợp tầng đế cao 5 tầng, cùng 02 tầng hầm và 02 khối tháp cao tầng, nổi bật nhất là ngoại thất điêu khắc của tòa nhà có mặt tiền được chạm khắc hữu cơ, không đồng đều. Ý tưởng thiết kế được kiến trúc sư Nhật Bản - Arata Isozaki nghiên cứu khởi nguồn từ hình ảnh khu rừng cây thiên nhiên, với đặc điểm dày đặc về mật độ nhưng xốp rỗng một cách ngẫu hứng từ ngoài vào trong. Cấu trúc kiến trúc độc đáo của công trình giúp tạo thành một bầu không khí cho các không gian trưng bày và sử dụng nội thất giống như hình ảnh các hang động, để khách tham quan có cảm giác tự do di chuyển bên trong, cũng như truyền tải các yếu tố tự nhiên - ngẫu hứng cho từng không gian nội thất. Các vách tường không gian sảnh chính trung tâm được cấu trúc theo các khối tròn uốn lượn đan xen đầy ma mị. Đồng thời với đó là các hệ thống cửa sổ lấy sáng hình cong ngẫu hứng.
Không gian bên ngoài khu vực sảnh chính
Chi tiết hệ lam chắn nắng khu vực khối đế công trình
Chi tiết góc cạnh công trình với lam chắn nắng mô phỏng họa tiết cửa truyền thống
Cũng trên mặt tiền công trình, ở phần các mặt bên, công trình được bao bọc trong một hệ lam chắn nắng màu trắng mô phỏng hệ lưới mắt cáo chịu ảnh hưởng của Trung Quốc, tạo nên sự pha trộn kỳ lạ giữa các phong cách hữu cơ, điêu khắc và thương mại, trong một vị trí quận dịch vụ thương mại nổi tiếng của TP. Thượng Hải.
Cùng với đó, 02 khối tháp cao công trình với chức năng là không gian văn phòng, khách sạn và và phòng lưu trú được thiết kế với hình khối vuông vút cao, cấu trúc khung thép bọc kính cách nhiệt và được trang trí bằng hệ thống ánh sáng trang trí mặt tiền hiện đại khiến công trình luôn có một diện mạo mới bắt mắt ấn tượng về đêm.
Không gian giếng trời bố trí trong khu vực trưng bày kiến trúc truyền thống
Không gian giếng trời và cầu thang cao 16m bên trong bảo tàng
Không gian nội thất khu sảnh đón tiếp chính
Theo chiều cao từ dưới lên trên, ngoài 02 tầng hầm để xe tiện ích, tầng trệt là các chức năng công cộng như sảnh đón tiếp, không gian khán phòng đa năng, không gian trưng bày và sinh hoạt tổ chức sự kiện trong nhà, không gian giải lao café và ăn nhẹ. Tầng 2 và tầng 03 là các phòng trưng bày cố định. Tầng 04 là hệ thống các phòng lưu trữ, hành chính phụ trợ. Tại đây có một hệ thống thư viện tra cứu đồ sộ về nghệ thuật vùng Himalya cũng như đương đại để các nhà nghiên cứu, sinh viên, học sinh, khách tham quan có thể tự do nghiên cứu miễn phí. Ở khu vực trung tâm, không gian giếng trời cao 16 mét xuyên suốt theo chiều đứng đóng vai trò không gian kết nối cũng như giúp không gian sảnh trung tâm có thể sử dụng cùng lúc nhiều chức năng như: phòng trưng bày, một kho lưu trữ, một quán cà phê, một hội thảo, v.v.
Không gian cafe giải lao bên trong bảo tàng
Không gian màn chiếu phim tư liệu tại bảo tàng
Nội thất phòng trình chiếu 360 độ trưng bày tại bảo tàng
Về trưng bày, sau nhiều năm gói gọn trong các phong cách và hiện vật trưng bày truyền thống, bảo tàng hiện nay gồm rất nhiều các không gian trưng bày khác nhau bao gồm cả khu vực hiện đại và khu vực truyền thống.
Không gian ban thờ được trưng bày trong khu vực kiến trúc truyền thống
Đồ nội thất truyền thống trưng bày trong không gian triển lãm kiến trúc truyền thống
Chi tiết không gian trần khu vực trưng bày truyền thống trang trí điêu khắc theo kiến trúc truyền thống
Với không gian trưng bày truyền thống, các hiện vật được trưng bày chủ yếu tại tầng 02 của công trình, với nhiều chủng loại hiện vật như tranh, tượng, đồ thờ cúng… Đặc biệt nhất phải kể đến là không gian Treasure House - Nhà Kho báu. Đây là một dinh thự của triều đại nhà Thanh từ tỉnh Giang Tây với phần kết cấu bằng gỗ, được vận chuyển và phục dựng để trang trí ấn tượng cho không gian trưng bày nội thất trong nhà. Công trình mang hơi hướng kiến trúc truyền thống dân tộc Hồi dưới triều đại nhà Minh và nhà Thanh. Do chiều cao của không gian trong bảo tàng cũng có hạn, khung nhà cổ được phục dựng chỉ có hai tầng, chiều cao mỗi tầng cũng giảm xuống chỉ là 2,4 m.
Không gian lối vào khu vực trưng bày kiến trúc truyền thống
Nội thất không gian trưng bày không gian nhà ở truyền thống
Ở chính giữa, không gian giếng trời hình vòm đặc trưng cũng được phục dựng chính xác tạo nên sự ấn tượng và ngoạn mục cho khách tham quan. Các hiện vật đồ nội thất và tranh tượng truyền thống cũng được bố trí sắp đặt trưng bày rất ấn tượng ngay trong không gian này.
Hình dạng trần nhà thông qua hình vòm ở một số nơi để tạo tiếng vang cho mái nhà trưng bày hình vòm bằng gỗ ở lối vào tầng một của ngôi nhà cổ. Phần trên của phòng trưng bày này là không gian gọi là Huimalang của ngôi nhà cổ, và bây giờ nó cũng đã trở thành khu triển lãm. Chiều cao cục bộ của không gian bảo tàng gần góc này là ba tầng, vì vậy cầu thang được lắp đặt gần khu triển lãm này để kết nối với phòng triển lãm nhỏ ba tầng của địa phương.
Chi tiết hệ vách trang trí trong khu vực trưng bày hiện đại
Hiện vật theo chủ đề hiện đại trưng bày tại bảo tàng
Hiện vật ghế hiện đại trưng bày tại bảo tàng
Với không gian trưng bày hiện đại, chiếm phần lớn diện tích khu vực tầng 03, đây là nơi diễn ra nhiều hoạt động trưng bày triển lãm cũng như sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Từ năm 2016 đến nay, đây là nơi trưng bày triển lãm và tổ chức nhiều sự kiện liên quan của dự án Thượng Hải - một dự án nghiên cứu, sáng tác và trưng bày quy mô được dẫn dắt bởi Tiến sĩ Yongwoo Lee và Hans Ulrich Obrist hướng đến tập hợp các nghệ sĩ và nhà nghiên cứu để đề xuất các phương pháp tiếp cận và giải pháp cho vấn đề cấp bách về tính bền vững của môi trường và xã hội.
Không gian hành lang kết nối tại tầng 3
Họp báo khai mạc triển lãm tại bảo tàng
Cách tổ chức trưng bày mới với tên gọi COLLECTIVE đề xuất một kiểu trải nghiệm bảo tàng mới thông qua trình tự sắp xếp các tác phẩm nghệ thuật và một thiết kế triển lãm phong phú mang đến những câu chuyện theo ngữ cảnh mới. Một diễn đàn công cộng, cốt lõi của không gian, được thiết kế thêm vào các không gian trưng bày để hấp dẫn khách tham dự như một nơi tụ tập phim lợi nhuận cho tất cả mọi người. Vai trò của bảo tàng được mở rộng từ mô hình trưng bày tĩnh truyền thống hướng tới một không gian mở và tương tác phát triển cho các cuộc thảo luận và hội thảo công cộng.
Sự kiện giao lưu học thuật văn hóa tổ chức tại sảnh chính của bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật sắp đặt trưng bày tại bảo tàng
Tác phẩm nghệ thuật sắp đặt về nước trưng bày bên trong bảo tàng
Chủ đề của các tác phẩm nghệ thuật đưa đến các ý niệm về "Các yếu tố của Hệ sinh thái". Bên cạnh đó, không gian phòng chiếu phim 306 độ - Bleacher baqo gồm các chỗ ngồi xoay 360 độ cao 2,25 mét và đường kính 9 mét; đưa khán giả tham gia vào các sự kiện và nội dung ấn tượng ngoạn mục “We’re All Water” của Yoko Ono, studio đã thiết kế phần bao bọc của hệ thống lắp đặt âm thanh nhằm tập trung và nâng cao trải nghiệm âm thanh, đồng thời cung cấp sự hiện diện hình học trong giếng trời; cùng với thiết kế của thiết bị chiếu cho tác phẩm “Đồng hồ ngày tận thế” của Bulletin of the Atomic Sciences và tác phẩm giàn giáo cho “Ever Higher, Ever Xa hơn nữa” của Yu Hong. Bên cạnh đó, rất nhiều các tác phẩm hiện đại tiêu biểu cũng được trưng bày như “Mặt trời bé con” của Olafur Eliasson và Frederik Ottesen.
Nguyễn Hải Vân