| Những hiện vật khai quật được tại di chỉ Gò Đồng Đậu
Khu di chỉ khai quật nhiều lần nhất Di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu nằm gọn trên Gò Đậu, thuộc thôn Đông Hai, xã Vĩnh Mỗ, nay là thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Đây là di chỉ khảo cổ học tiêu biểu thời tiền sơ sử của Việt Nam và đã được các đơn vị khai quật tới 6 lần với tổng diện tích là 758m2. Trong số đó, riêng Viện Khảo cổ học đã khai quật tới 3 lần. Hầu hết các cuộc khai quật đều tìm thấy những di vật tiêu biểu của 3 nền văn hoá: Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun là các văn hoá tiêu biểu của dân tộc ta mở đầu giai đoạn Hùng Vương dựng nước. Ngày 21-4-2000 Đồng Đậu đã được Nhà nước xếp hạng là di tích Văn hoá Lịch sử cấp Quốc gia. Khu di tích Đồng Đậu được phát hiện một cách ngẫu nhiên vào năm 1962. Trong một lần làm đường giao thông, người ta đã đào một phần gò và phát hiện nhiều di chỉ cổ. Qua 6 lần khai quật, giới khảo cổ học đã thu được nhiều hiện vật như: đồ đá, đồ gốm các loại, nhiều công cụ xản suất vũ khí và đồ trang sức, được chế tạo với trình độ hết sức tinh xảo. Đồng thời tại đây còn tìm thấy tượng hình trâu, bò, gà và nhiều xương thú vật, lần đầu tiên đã tìm thấy những hạt gạo cháy, chứng tỏ nghề nông nghiệp trồng lúa nước đã có từ rất lâu đời và đóng vai trò quan trọng trong đời sống của cư dân Việt cổ. Gò Đồng Đậu là một di chỉ quý, góp phần khẳng định trong tiến trình lịch sử của dân tộc trải dài trong khoảng 2 thiên niên kỷ, người Việt cổ đã dừng lại và định cư ở Đồng Đậu, tạo dựng ra đồng bằng Bắc Bộ và đã tạo ra nền văn minh Sông Hồng, đặc biệt đã xây dựng một nền văn minh lúa nước rực rỡ. So với tất cả các khu vực khảo cổ khác (thường có tầng văn hóa khoảng 40-50cm), Đồng Đậu có tầng văn hóa dày nhất (khoảng 4m) và có diễn biến từ dưới lên theo tiến trình thời gian. Các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra 4 tầng văn hóa của di tích khảo cổ này. Lớp dưới cùng (cổ nhất) khai quật được nhiều đồ đá, gốm, công cụ bằng sừng và nhiều di cốt động vật. Xác định niên đại bằng phương pháp các bon phóng xạ (C14) cho thấy lớp sớm nhất ở Đồng Đậu có niên đại 3500. 3 tầng văn hoá còn lại thì phát hiện thêm được các hiện vật bằng đồng. Năm 2012, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã tổ chức triển lãm, giới thiệu các cổ vật khai quật được tại khu di tích Gò Mun - Đồng Đậu nhân kỷ niệm 40 năm phát hiện di chỉ này (1962 - 2002). Bằng chứng quý giá về quá trình dựng nước của người Việt Từ ngày 11 tháng 12 năm 2012 cuộc khai quật lần thứ 7 bắt đầu với sự tham gia của 3 cơ quan là Bộ môn khảo cổ học Khoa Lịch Sử Đại hoc KHXH&NV-ĐHQGHN, Hội Khảo cổ học Việt Nam và Sở VHTT&DL tỉnh Vĩnh Phúc. Qua 7 lần khai quật đã phát hiện được các hiện vật bằng đá (rìu, đục, bàn mài, vòng, hạt chuỗi trang sức), đồng (rìu, dũa, mũi tên, lưỡi câu, mũi lao) gốm (mảnh nồi, vò, chạc, dọi xe chỉ, bi gốm và nhiều công cụ bằng xương, sừng. Di cốt động vật như: lợn, hươu, nai, trâu, bò, chó, hổ… và khá nhiều xương cá. Cũng cần nói rõ là năm 1999, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam phối hợp với Sở VHTT&DL Vĩnh Phúc tiến hành cuộc khai quật lần thứ 6 đã phát hiện được một ngôi mộ táng, còn giữ lại được di cốt người thuộc văn hoá Phùng Nguyên. Cuộc khai quật lần này, mặc dầu chỉ có 25m2, nhưng cũng đã phát hiện được một ngôi mộ nằm ở độ sâu 3m2. Các nhà khảo cổ đã tìm thấy biên mộ rất rõ ràng. Ngôi mộ còn gần như nguyên vẹn trừ xương đùi bên trái bị mất - có thể do người đời sau đào hố trúng mộ và cũng không loại trừ tổ mối làm huỷ hoại. Chưa rõ vì lý do nào, nhưng tìm thấy bằng chứng xương mác bên phải bị gẫy nhưng đã liền lại. Đặc biệt có tục nhuộm răng đen và tục nhổ răng cửa bên hàm trên và toàn bộ răng cửa hàm dưới. Rõ ràng đây không phải là răng bị rụng, vì nếu rụng thì cung hàm phải để lại dấu vết của các huyệt răng. Trong khi đó, bộ xương này thấy cung hàm dưới chỗ bị nhổ đã liền lại tạo thành một dìa sắc cạnh. Những di cốt người cổ tìm thấy ở Đồng Đậu được xác định có niên đại sớm nhất khoảng 3.500 năm trở về trước. Đây là những bằng chứng vô cùng quý giá để tìm hiểu về phong tục tập quán và đặc biệt là thành phần nhân chủng của người Việt cổ trên lưu vực sông Hồng. Phát hiện di cốt người cổ ở Đồng Đậu sẽ đóng góp vào những tư liệu khoa học làm sáng tỏ dần vấn đề "Nguồn gốc người Việt” - mà nhiều nhà khoa học còn đang gắng công tìm tòi, nghiên cứu. Như vậy, 4 tầng văn hóa phản ánh tương đối toàn diện quá trình hình thành và sự phát triển cũng như về đời sống kinh tế, văn hóa của người Việt cổ - những cư dân thời đại kim khí cư trú liên tục trong gần 2000 năm. Những tài liệu khoa học thu được từ lòng đất Đồng Đậu đã góp phần chứng minh nguồn gốc bản địa của văn hóa Đông Sơn và cung cấp nhiều sử liệu gốc để nghiên cứu thời dựng nước đầu tiên của dân tộc: thời Hùng Vương. Theo ông Trần Văn Quang, Giám đốc Sở VHTT&DL Vĩnh Phúc, bộ di cốt này sẽ được bó thạch cao chuyển về trưng bày tại Bảo tàng tổng hợp tỉnh Vĩnh Phúc, để phục vụ nhân dân và khách thăm quan trong và ngoài nước. PGS.TS. Nguyễn Lân Cường |