Đồng Kỵ là một làng cổ có từ lâu đời với các chòm xóm nằm bên bờ sông Ngũ Huyện Khê.
Đồng Kỵ là một làng cổ có từ lâu đời với các chòm xóm nằm bên bờ sông Ngũ Huyện Khê.
Trải qua quá trình tồn tại và phát triển, nơi đây đã sáng tạo ra những di sản văn hóa độc đáo và phong tục tập quán tốt đẹp mang đậm bản sắc của vùng quê đồng bằng châu thổ sông Hồng, thông qua các lễ hội chức vào mỗi dịp xuân về.
Toàn cảnh đình Đồng Kỵ - Từ Sơn - Bắc Ninh
Quần thể di tích đình, đền, chùa làng Đồng Kỵ nằm ở trung tâm của làng là một quần thể kiến trúc thâm nghiêm, các công trình nơi đây được khởi dựng để làm nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân địa phương. Theo truyền thuyết, đình là nơi thờ đức thánh Thiên Cương Đại Vương, vị thần có công giúp vua Hùng đánh giặc Xích Quỷ giữ nước.
Chùa Đồng Kỵ - Từ Sơn - Bắc Ninh.
Thứ trưởng Bộ VHTT và DL Đặng Thị Bích Liên thăm và làm việc tại di tích làng Đồng Kỵ
Nét độc đáo của lễ hội làng Đồng Kỵ là tục thi pháo (do đó lễ hội còn có tên gọi là hội pháo). Theo đó. những nhà có pháo to, thường mời phường kèn, phường trống đến rước. Khi rước, cứ đi vài mét lại đốt một tràng pháo nhỏ. Khi hạ pháo xuống sân đình, người nhà đốt tràng pháo cuối cùng, gia đình có pháo phải mang trầu cau mời bà con đến hội xem thi pháo. Khi các nhà mang pháo ra đình, hội thi pháo bắt đầu. Tổng trống đánh ba hồi báo hiệu, pháo nhỏ nhất đốt trước pháo lớn đốt sau. Chủ pháo chít khăn nhiễu điều, thắt lưng lục đỏ, tay cầm bó hương quay vào đình làm lễ. Dứt 3 tiếng trống, chủ pháo tiến lên 3 bước vái thần, vái quan đám và các cụ bô lão rồi đốt. Trống cắt, pháo nổ và cứ sau mỗi quả pháo nổ thì trong xuân đài lại có 4 hồi trống lệnh của 4 giáp đánh lên. Tiếng pháo chấp hiệu (quả pháo nổ sau cùng to và đẹp nhất) tượng trưng cho lệnh thu quân toàn thắng.
Chuẩn bị rước pháo từ nhà truyền thống của làng Đồng Kỵ
Đoàn nghi lễ rước pháo Đồng Kỵ trong lễ hội truyền thống.
Đội trống trong lễ hội rước pháo của làng Đồng Kỵ
Đội kèn trong lễ hội rước pháo của làng Đồng Kỵ
Pháo đốt xong, con cháu các gia đình, dòng họ hò reo náo nhiệt, rồi rước xác pháo về nhà ăn mừng. Mọi người đều tin nhiều điều may mắn sẽ đến, mưa thuận, gió hòa mùa màng bội thu, làm ăn thuận lợi, mọi nhà an khang, thịnh vượng.
Từ năm 1995, khi nhà nước có Chỉ thị 406/TTG về việc cấm đốt pháo trên toàn quốc, nhân dân Đồng Kỵ đã chấp hành nghiêm chỉnh. Để bảo lưu được tục lệ tốt đẹp, người dân làng Đồng Kỵ đã tiến hành làm các pháo mẫu bằng chất liệu gỗ, trên pháo có trang trí tứ linh (Long, Ly, Quy, Phượng) được đục chạm tinh sảo, sơn son, thếp vàng. Hàng năm, pháo được rước từ nghè ra đình nhằm bảo tái hiện một tục lệ độc đáo của làng.
Trai đinh của làng Đồng Kỵ tham gia rước pháo truyền thống trong lễ hội.
Lễ hội làng Đồng Kỵ là một bảo tàng sống về đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân địa phương, ở đó lưu giữ và bảo tồn những phong tục, tín ngưỡng, văn hoá, nghệ thuật và sự kiện xã hội, lịch sử quan trọng của dân tộc.
Quan Đám tham gia rước pháo truyền thống trong lễ hội làng Đồng Kỵ
Xét thấy giá trị văn hoá của lễ hội làng Đồng Kỵ trong đời sống sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân địa phương, ngày 19/01/2016, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 246/QĐ-BVHTTDL công bố Danh mục 15 di sản văn hoá phi vật thể quốc gia của cả nước, trong đó tỉnh Bắc Ninh có 06/15 di sản và Lễ hội làng Đồng Kỵ là 01 trong 06 di sản văn hoá phi vật thể được công nhận, đây là niềm vinh dự và tự hào của nhân dân Đồng Kỵ nói chung và nhân dân tỉnh Bắc Ninh nói riêng.
Hải Vân
Ảnh: Duy Linh