Sáng ngày 26/11/2019 (1 tháng 11 năm Kỷ Hợi), tại di tích Cửa Bắc, Trung tâm bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội đã tổ chức lễ dâng hương nhân 146 năm ngày mất quan khâm sai đại thần Nguyễn Tri Phương - vị tướng nghĩa liệt anh hùng đã tử tiết để bảo vệ thành Hà Nội.
Tham dự lễ dâng hương có Đồng chí Nguyễn Ngọc Thiện, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch; các đồng chí lãnh đạo Thành ủy, UBND, HĐND, MTTQ thành phố Hà Nội; đại diện chính quyền phường sở tại, các cán bộ, chiến sĩ quân đội, lực lượng vũ trang, các tổ chức đoàn thể nhân dân; các em học sinh trường Tiểu học và THCS Nguyễn Tri Phương và đông đảo các tầng lớp nhân dân.
Di tích Cửa Bắc nằm trên phố Phan Đình Phùng (Hà Nội) được nhà Nguyễn xây dựng năm 1805 trên nền Cửa Bắc thời Lê theo lối vọng lâu - phần lầu ở trên và phần thành ở dưới. Hiện nay, lầu trên cổng thành mới được phục dựng một phần và được dành làm nơi thờ hai vị quan Tổng đốc thành Hà Nội: Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu đã tuẫn tiết vì không giữ được thành trước sức công phá của quân đội Pháp.
Nguyễn Tri Phương tên thật là Nguyễn Văn Chương, tự Hàm Trinh, hiệu Đường Xuyên. Do có nhiều công lao nên ông được Vua Tự Đức cải tên thành Nguyễn Tri Phương vào năm 1849. Ông sinh ngày 9/9/1800 (ngày 21 tháng 7 năm Canh Thân), tại làng Đường Long, tổng Chánh Lộc, Phong Điền, Thừa Thiên - Huế. Vốn xuất thân trong một gia đình bình dân, tuy không đỗ đạt khoa bảng, nhưng Nguyễn Tri Phương là người có tài năng, có nhiều công lao lớn nên đã trở thành đại thần rường cột của triều đình Nhà Nguyễn.
Chân dung Danh tướng Nguyễn Tri Phương tại đền thờ quê nhà
(Huyện Phong Điền, Thừa thiên Huế)
Năm 1820, Nguyễn Văn Chương vào huyện Phong Điền làm thơ lại, đến năm 1823 ông được tuyển vào kinh đô, làm việc ở bộ Hộ. Cuối năm 1833 ông được thăng hàm Hàn lâm viện thị giảng học sĩ. Sau đó tiếp tục được thăng chức Thượng bảo khanh, rồi Hữu thị lang bộ Lễ, Tả thị lang bộ Lễ. Do có nhiều công lao trong việc dẹp giặc Xiêm, ổn định vùng biên giới Tây Nam, ông được vua Tự Đức thăng tước Tráng liệt bá. Năm 1853, ông được thăng Điện hàm Đông các Đại học sĩ, rồi lãnh chức Kinh lược sứ Nam Kỳ. Trong thời gian này, ông có công lập được nhiều đồn điền, khai khẩn đất hoang, giúp dân chúng phát triển kinh tế, an cư lập nghiệp. Khi Pháp tấn công Đà Nẵng năm 1858, vua Tự Đức ra chỉ dụ gọi ông vào triều, phong chức Tổng thống quân thứ Quảng Nam. Ông chỉ đạo quân lính đắp đồn, phục kích, đề xuất chiến thuật công thủ bằng trận địa nhiều tầng, nhiều lần đánh lui quân Pháp. Đến năm 1860, ông lại cầm quân đánh Pháp tại Gia Định.
Lăng mộ và đền thờ Danh tướng Nguyễn Tri Phương tại quê nhà
(Huyện Phong Điền, Thừa thiên Huế)
Năm 1872, ông được điều ra Bắc làm Khâm mệnh tuyên sát đổng sức đại thần, thay mặt triều đình xem xét việc quân sự ở Bắc Kỳ.
Ngày 20/11/1873, quân Pháp đánh úp thành Hà Nội, quan đại thần Nguyễn Tri Phương đã chỉ huy quân lính chiến đấu dũng cảm tại Cửa Nam. Bị thương nặng, ông đã khảng khái từ chối sự cứu chữa của lính Pháp và nói rằng “Bây giờ nếu ta chỉ gắng lay lắt mà sống, sao bằng thung dung chết vì việc nghĩa”.
Ngày 20/12/1873 (1 tháng 11 Âm lịch), Nguyễn Tri Phương tử tiết sau một tháng bị thương và tuyệt thực, thọ 73 tuổi. Thi hài ông và con trai Nguyễn Lâm được an táng tại quê nhà.
Đồng chí Nguyễn Ngọc Thiện - Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chụp ảnh lưu niệm tại di tích Cửa Bắc
Lễ dâng hương tổng đốc Nguyễn Tri Phương được tổ chức trang trọng hàng năm tại di tích Cửa Bắc là dịp để các thế hệ con cháu bày tỏ lòng thành kính, tưởng nhớ công lao to lớn của những người anh hùng nghĩa liệt đã chiến đấu, hy sinh, giữ thành Hà Nội, bảo vệ đất nước.
TS. Bùi Thị Thu Phương